Quantcast
Channel: Gadaa.com Oduu – News
Viewing all 3148 articles
Browse latest View live

Ethiopia: Loss of Lives and Displacement Due to “Border Dispute” in Eastern Ethiopia

$
0
0

The following is a statement from the Human Rights League of the Horn of Africa.

HRLHA Urgent Action

May 7, 2013

The Human Rights League of the Horn of Africa (HRLHA) would like to express its deep concern over the negligence of both the federal and regional governments in Ethiopia regarding the violence that has been going on for about six months against the Oromos in Eastern Hararge Zone of Oromia Regional State.

According to reports obtained by HRLHA from different sources, this government-backed violence that has been going on in the name of border dispute around the Anniya, Jarso and Miyesso districts between the Oromia and Ogaden regional states has already resulted in the death and/or disappearance of 37 Oromo nationals and the displacement of about 20,000 others. Around 700 different types of cattle and other valuable possessions are also reported to have been looted. The reports indicate that the violence has been backed by two types of armed forces (the Federal Liyou/Special Police and the Ogaden Militia) from the Ogadenis side, while on the side of the Oromos, even those who demonstrated the intentions of defending themselves in the same manner were disarmed, dispossessed and detained. Despite these facts, the reports also dissociate the Ogadeni nationals from the violence mentioning that they have never made claims of ownership of the piece of land in the name of which the government-backed violence has been taking place. HRLHA has also learnt that the said piece of land was demarcated and declared to be part of Oromia Regional State during the 1996 referendum.

Among the 37 dead and/or disappeared Oromos Mohamed Kasim and Kadir Ali were local Oromo elders who were killed by the armed government forces in an effort to resolve the violence in a peaceful manner. According to HRLHA informants from Anniya, the hundreds of thousands of displaced Oromos from Rasa Harre, Marfata, Qillee, Mulqee, Dirraa, Waldayyaa, Biqqoo and Libee community fled to the highland areas in Eastern Hararge Zone in search of temporary shelters and other basic needs. The reports add that the displaced Oromos did not get any kind of help from any local, regional, or federal sources. More worrisome is that there are no hints as to when and where the violence against innocent civilians is going to end. Besides, the fact that the governments at various levels turned blind eyes and deaf ears toward such deadly and destructive violence for this all time strengthens the HRLHA is a non-political organization (with the UN Economic and Social Council – (ECOSOC) Consultative Status) which attempts to challenge abuses of human rights of the people of various nations and nationalities in the Horn of Africa.

allegations that the federal government and the ruling party are behind the conspiracy of clearing the area suspected of harbouring armed opposition groups of anything on it.

The Human Rights League of the Horn of Africa urges the Ethiopian Federal Government and the Regional Government of Oromia to discharge their responsibilities of ensuring the safety and stability of citizens by taking immediate actions of interference to bring the violence to end facilitate the return of the displaced Oromos back to their homes. It also calls upon all local, regional and international diplomatic and human rights organizations to impose necessary pressures on both the federal and regional governments so that they refrain from committing irresponsible actions against their own citizens for the purpose of political gains.

Copied To

His Excellency: Mr. Hailemariam Dessalegn – Prime Minister of Ethiopia
P.O.Box – 1031
Addis Ababa
Telephone – +251 155 20 44; +251 111 32 41
Fax – +251 155 20 30, +251 1552020

His Excellency: Alemayehu Atomsa
Oromiya National Regional State President Office
Telephone – 0115510455

His Excellency: Birhan Hailu –Min. of Justice
PO Box 1370, Addis Ababa, Ethiopia Fax: +251 11 5517775; +251 11 5520874
Email: ministry-justice@telecom.net.et

CC

Office of the High Commissioner for Human Rights
United Nations Office at Geneva 1211 Geneva 10, Switzerland 
Fax: 
+ 41 22 917 9022
(particularly for urgent matters) E-mail: tb-petitions@ohchr.org

African Commission on Human and Peoples‘ Rights (ACHPR)
48 Kairaba Avenue, P.O.Box 673, Banjul, The Gambia.
Tel: (220) 4392 962 , 4372070, 4377721 – 23 Fax: (220) 4390 764
E-mail: achpr@achpr.org

U.S. Department of State 
Tom Fcansky – Foreign Affairs Officer 
Email: TOfcansky@aol.com
Washington, D.C. 20037 
Tel: +1-202-261-8009 
Fax: +1-202-261-8197

Amnesty International – London
Clairy Beston
Telephone: +44-20-74135500
Fax number: +44-20-79561157
Email;- TGibson@amnesty.org

Human Rights Watch
Filix Horn/ Leslie Lefkow
lefkowl@hrw.org; rawlenb@hrw.org
Tel: +1-212-290-4700
Fax:+1-212-736-1300
Email: hrwnyc@hrw.org

——————————
- Human Rights League of the Horn of Africa


Oromo Studies Association’s (OSA’s) Appeal Letter to US Secretary of State John Kerry in Advance of His Trip to Ethiopia

$
0
0

The following is a letter from the Oromo Studies Association (OSA).

Oromo Studies Association
P.O Box 32391, Fridley, MN 55432
OromoStudies.org
May 07, 2013

Secretary of State John Kerry
US Department of State
2201 C Street NW
Washington, DC 20520

RE: OSA’s Appeal Letter to US Secretary of State John Kerry in Advance of his Trip to Ethiopia

Dear Honorable Mr. Kerry,

I am writing this letter on behalf of the Oromo Studies Association (OSA), a scholarly organization established by Oromo and non-Oromo scholars to promote studies on and relevant to the Oromo people, the largest ethno-national group in the Horn of Africa constituting about 40% of the Ethiopian population. We have learned from the media outlets about your planned trip to Ethiopia to attend the AU summit in Addis Ababa (Finfinnee) from May 19 to 27, 2013. While we welcome your trip to Africa and appreciate the desire of the United States to actively engage in the continent, we are gravely concerned that your trip to Ethiopia and your contact with the Ethiopian authorities might be construed as your government’s endorsement of the minority TPLF-led Ethiopian government’s crimes against humanity and its continuous human rights violations against the Oromo and other peoples of the country. These crimes have been consistently and repeatedly well documented, among several other reliable sources, by the US State Department annual reports on Ethiopia.

READ THE FULL OSA LETTER

Jaarraa Abbaa-Gadaa Foundation Inaugural and Memorial Ceremony in Atlanta

Waamichaa Guyyaa Gootota Oromoo – Los Angeles, California

$
0
0

KOREE – ABO-KONYAA KIBBA KALIFORNIA

Konyaan ABO-Kibba Kalifornia (Los Angeles) Ayyaana Yaadannoo Guyyaa Gootootaa Sababeeffachuu dhaan Hawaasaa Oromoo Kibbaa- Kalifornia, Kaabba-Kaliforniyaa Navada fi Arizona jiraatan maraaf waamicha godha.

Guyyaan Gootota Oromoo baati darbee fi baati kana keessa bakka Konyaaleen Adda Bilisummaa Oromoo jiran hundatti Adduunyaa maratti Kabajamuuf qophiileen wal duraa duubaan beeksifamaa jiru. Konyaan ABO-Kibba- Kalifornias akkasumma hawaasa Oromoo deggertootaa fi Miseesnsota Adda Bilisummaa Oromoo waliin ta’uu dhaan qophii yaaddannoo Guyyaa Goototaa kana xumuraa jira.Kanaaf Ummatni Oromoo hundi kan naannao Kibba-Kalifornia (LosAngeles), Navada (Las Vegas) fi Arizona (Finiks) qubattan Ayyaana kana irratti argamuu dhaan Guyyaa Yaadannoo Jaallan kufanni akka kabajjaniif Koreen Hoji Geggeessituu ABO-Konyaa Kibba Kalifornia waamicha Lammummaa isniif dabarsiti.Sirna kana irratti beektotni Oromoo hedduun kan argaman yeroo ta’u Hoogganootaa olaanoo keessa kan argaman J/Odaa Xasee Miseensa GS-ABO fi itti gaaffatama damee jaarmayyaa fi siyaasa dha.

Caamsaa 18, 2013 (May 18, 2013)
Bakka: Vetran Memorial Building, 4117 Overland Ave, Culver City, Ca. 90230
Sa’aa: 5:00 WB-1:00 (5:00 Pm Pacific Time).

Kanaaf jecha Guyyaa Yaadannoo Goototaa Oromoo kana haala miidhaga ta’en akka waliin dabarsitaniif Koreen Qindeesssituu kabajaan isin affeertee jirti.Dabalata odeeffatnoo waa’ee qophii kana kannen barbaaddan bilbila armaan gadii bilbiluudhaan addeeffachuu ni dandeessu

Birraa: 213-985-6086, Jabeessa, Fufaa: 951-488-8188, Zalaqaa, Waaqtole: 310-920-6192, Obsaa: 323-790-9693.

Big Brothers Big Sisters (BBBS) Program Helps Oromo Youth Succeed

$
0
0

The following is a press release from the Big Brothers Big Sisters (BBBS) of the Greater Twin Cities.

First program of its kind in Minnesota matches Oromo children with adult mentors

SAINT PAUL, MN – Oromo Academic Skills Builders, a new program from Big Brothers Big Sisters of the Greater Twin Cities (BBBS) and the American Oromo Community of Minnesota, will launch on May 16. The program is designed to help Oromo children learn the skills they need for academic and personal success.

Oromo children ages 7 to 12, many of whom are the children of refugees, will be paired with adult volunteer mentors. Mentors and children will meet weekly at the Liberty Plaza Resource Center in Saint Paul to read, play games and share activities designed to enhance the academic strengths, cultural understanding and developmental assets of each child.

“Mentoring is important, especially for the Oromo community,” said Najaha Musse, BBBS Oromo Program Coordinator. “Oromo kids may struggle academically and socially, and they bare an additional burden of cultural struggle. They have to reconcile their identity in American society.”

An East African ethnic group, the Oromo come from Ethiopia, northern Kenya and parts of Somalia. The largest population of stateside Oromo live in the Twin Cities.

Oromo Academic Skills Builders is “phase two” of BBBS’s Oromo Mentoring Program, which became the first mentoring program in the state to work with this growing minority group when it began last fall.

One-on-one mentoring relationships will help Oromo youths develop the same key assets that are standard for all of BBBS’s mentoring initiatives, namely, improving self-confidence, ability to relate to others, and academic performance.

Adult volunteer mentors, of whom about half are Oromo and half from other backgrounds, are being recruited from among students at local colleges and universities. All mentors receive nationally approved BBBS training to help them work effectively with children.

Individuals who would like to enroll their children or volunteer themselves should contact BBBS. Oromo Academic Skills Builders is made possible with support from The Sheltering Arms, Bigelow, and Marbrook Foundations.

About Big Brothers Big Sisters
For more than 100 yeas, Big Brothers Big Sisters has provided children facing adversity with strong and enduring, professionally supported, one-to-one relationships that change their lives for the better, forever. Big Brothers Big Sisters of the Greater Twin Cities is a non-profit, 501(c)(3) organization serving 10 counties in the Twin Cities metro region, including Anoka, Carver, Dakota, Hennepin, Ramsey, Scott and Washington counties. To learn more about how you can help, call 651-789-2400 or visit www.bigstwincities.org.

Guyyaan Gootota Oromoo Magaala Washington DCtti Sirna Howaan Kabajame

$
0
0

Guyyaan Goototaa Jimaata Ebla 26, 2013 magaala guddoo Ameriika, Washington DCtti sirna ho’aan kabajamee ooleera. Guyyaa kanatti keessummaa kabajaa ta’ani kan dhufan New York irraa J/ Ibsaa Ahmed, Mootummoota Wal-ta’aniitti bakka bu’aa ABO, J/Lubee Birruu, Dura ta’aa Gumii fi miseensi koree ULFO akkasumas J/Abarraa Tafarra, Itti gaafatamaa ULFO Ameerikaa Kaabaa yoo ta’an, Keessummooti kabajaa kunneen wal-duraa duubaan hasawaa godhaniin barbaachisummaa kabaja guyyaa Gootota Oromoof kaayyoo BILISUMMAA, seenaa Qabsoo Bilisummaa Oromoo, bu’aa-bahii QBO keessa lufe, injifannoolee argamaniif akkasumas guyyuma kana illee kabajatuuf kan nu dandeeysise haarsaalee qaqqaalii goototi Oromoo heedduun kafalan irratti ibsaa bal’aa fi gahaa ta’e kennuu irrayyuu mooyixannoo qabsoo isaaniis dhaloota haaraatiif hiraniiru.

Dhaamsa isaanii keeysatti, J/Ibsaa Ahmed guyyaan Goototaa waggaa 30ffaaf kabajamaa akka jiruu fi guyyaan kun gootota Oromoo bilisummaa Oromoo fi Walabummaa Oromiyaf jecha lubbuu isaanii qaalii kitimaa godhan mara kan ilaaluu fi gootota barattoota Oromoo bilisumma fi haqa lammii isaaniif jeycha Fincila Diddaa Gabrumaa geeggeysaa turan, ammas itti jiraniif kanumaan wal-qabatee haarsaa lubbuu, dhiigaa fi jireenyaa baasan, gootota Oromoo gaaffii haqaa lammii isaanii gaafatanii mana hidhaa abbaa hirree Wayyaanee keeyasatti gubachaa turanii fi jiran walumaa galatti guyyaan kun Oromoota kutannoodhaan jiruu, jirenyaa fi lubbuu isaanii dhugaa uummata isaanii dursisudhaa haarsaalee qaqqaalii adda-addaa kaffalan mara yaadachuudhaaf kan kabajamu ta’uu isaa heerudhan barbaachisummaa isaa jabeessanii ibsanii jiru.

Gadaa.com

Itti aansuudhan, J/Lubee Birruu ibsa godhaniin waggoota muraasaaf qabsaa’onni Oromoo addan qoqqoodamanii turan yeroo ammaan tana hariiron jidduu jirtu haalan fooyya’ee guyyaa kanatti yeroo calqabaatiif keessumaa kabajaa ta’anii dhiyaachuudhan guyyaa gootota keenyaa kabajuuf danda’uu isanif gammachuu qaban ibsanii, seenaa qabsoo Oromoo keeysatti haarsaaleen kaffalamaa turanii fi ammas kaffalamaa jiru gaaffii abbaa biyyummaa fi gaaffii haqaa Oromoon kaasee itti kitimaa baasaa jiru caalaatti kan funduratti furguggisu maleee kan boodatti hin deebisne ta’uu isaa jala muranii dhogoomsanii jiru.

J/Abarraa Tafarras gama isaaniin seenaa qabsoo Oromoo gabaabatti tuqanii keeysattu haala qabsoon Oromoo yeroo ammaa keeysa jirtuu fi yaalii yeroo dheeraa mooraa qabsoo Oromoo gara tokkotti deebisuuf taasifamaa turee fi injifannoon mooraa qabsaa’ota Oromoo tokkoomsuu irratti argame kan nama boonsu ta’uu isaa ibsanii, gaaffiin Oromoo yeroo ammaan tana qulqullooftee akka gaaffii haqaa fi abbaa biyyumaa deebii argachuu qabduutti ifatti addunyaaf dhiyaattee waan teesseef gaaffii Oromoo ilaalchisee hafaan faajjeysuun yeroo ammaa qaamota tokko tokkoo irraa mul’ataa jiru gaaffi fi qabsoo haqaa Oromoo boodatti akka deebisuu hin dandeenye hubachiisaniru.

Guyyuma kana galgala J/Abbaa Caalaa Lataa, Itti gaafatamaan Siyaasaa fi Jaarmiyaa ABO, waajjira muummee ABO irraa gama toora quunnamtii Interneetaan hasawa godhaanin Qabsoon Oromoo yeroo ammaan kana haala amansiisaa fi murteessaa irra gahuu ishee tuqanii, gaaffiin uummata Oromoo sadarka kana irra akka gahuuf haarsaa goototni Oromoo kallattii maraan kaffalaa turanii har’as itti jiran, akkasumas goototi abbootiin teenna baroota dheeraaf bilisummaa uummata isaaniif jeycha diina kuffisanii kufaa turani hundi guyyuma har’aa kabajnu keeysatti akka yaadataman hubachiisanii, karaa nuti qabannne hagam dheeratullee, haarsaan kaffallu hagam hadhoytulle gaaffii fi kaayyoon goototi keenya kumaatamni itti wareegaman kan mirga abbaa biyyummaa waan ta’eef haga kaayyoon bikka gayutti mudhii teenya kan hin hiikkanne ta’uu isaa jala muranii jiru. Kanumaan wal qabsiisuudhaan hirmaattonni guyyaa goototaa kanaa gaaffilee belbeltu fi olola sobaa qabsaa’otaa fi qabsoo bilisummaa Oromoo irratti dabree dabree hafarsamu ilaalchisee isaaniif dhiyaateef J/Abbaa Caalaa deebii qubsaa fi ifa ta’e kennanii jiru. Deebii isanii keysatti umrii dargaggummaa fi jireenya isaanii harka caalu gaaffii uummata isaanii fi kaayyoo ganamaa kan QBO irratti hundoofte bakkaan gayuuf dhma’aa akka turan, isaafis haarsaalee heedduu akka kaffaln ibsani kaayoo ganama bahaniif hanga xumuraan gahanitti ololaa fi afaan fajjeysuun beekaas ta’e osoo hin beekin qabsaa’otaa fi qabsoo Oromoo irratti bal’inaan geggeeffamu qabsoo hadhoyftuu amma keeysa jiran laafisuu irra kan caalatti isaan jabeessu ta’uu isaa mirkaneessanii jiru.

Guyyaa kanatti Artistoonni Oromoo beekamoo Geetuu Lammii fi Daawwitee Mokonnon argamanii sirboota qabsoo fi ammayyaatiin Oromoota guyyaa goototaa kabajachuuf bakka sanatti argaman bohaarsaa fi hamlee kakaasaa haga halkan keeysaa sa’aa 1:30 turanii jiru.

Kabaja guyyaa gootota Oromoo kanatti jiraattoti lammii Oromoo ta’an magaalaa Washington DC, Maryland fi Virginia jiraatanis heduminaan bahuudhaan kabaja gootota isaaniif qaban mul’saniiru.

Infoo Deeskii ABO: Oromoon Mootummaa Isaaf Dhaabbate Dhabaaf Biyya Ofii Irratti Salphifama

$
0
0

To get the Amharic version of the following statement from the Oromo Liberation Front’s Info Desk, please click here.

Sirnootni Itoophiyaa dabareedhaan aangoo siyaasaa biyyattii dhaalan hundi yeroo itti Oromoof ciisan hin qaban. Oromoon guddina sabummaa, bal’ina lafa isaa fi badhaadhina qabeenyaa isaaf jecha biyyuma isaa irratti sabatiinsa dhowwatama. Akka weennii gogaa isheef ajjeefamtuutti kan dhufaa dabru hundaan adamsama. Waan sirnoonni Itoophiyaa dabran Oromoo irraan gahaa turan seenaaf dhiifnee waan har’a Oromoon sirna amma aangoo harkaa qabu jalatti ta’aa jiru laaluun gahaa dha.

Mootummaan Wayyaanee golgaa “mootummaa federaalaawaa sabummaa irratti hundaawen diriirse” jedhuun ummata Oromoo irratti kallattii maraan duula banuu fi bansiisuu imaammatee waggootii 22 darban kana hojjechaa jira. Sabootaa fi sablammoota waggoota baay’eef ummata Oromoo waliin wal jaalalaa fi wal kabajaan jiraachaa bahan mara Oromoo irratti kakaasuu fi kallattii maraan rukuchiisuun akeeka Wayyaanee isa oláanaa tahuun dalagaadhaan mirkanaayee jira. Eega sirni Wayyaanee aangoo siyaasaa biyyattii qabatee eegalee walitti bu’iinsa sabootaa fi sablammoota gidduutti dhalatu kamuu keessatti maqaa Oromootu dhagahama. Oromoon olloota isaaf humna yaaddessaa fi cunqursaa tahee osoo hin taane Wayyaaneetu olloota Oromoo garii hidhachiisee Oromoo irratti bobbaasa. Kallattii maraan Oromoo irratti ibdidda qabsiisee qaammata.

Karaa Dhiha Oromiyaan dhalattoota sablammii Gumuz yeroo adda addaatti hidhachiisee jiraattota Oromoo hidhannoo dhabilee tahan irratti bobbaasee lubbuu dhibbootgaan fi qabeenyaa qarshii miliyoonotatti shallagamu barbadeesseera, barbadeessiseera. Har’as kana irraa hin dhaabbanne. Gama Bahaan gosoota Soomaalii Isaa fi kan biroo yeroo dheeraaf hidhachiisee ummata Oromoo nagayaan qeyee isaa irra jiraatu irratti duulchisa. Lammii Oromoo ajjeesuu fi ajjeechisuu, daa’imman Oromoo gudeeduu fi gudeedchisuu, qabeenyaa Oromoo saamuu fi saamsisuu, akkasumas, lafa Oromoo seenaadhaan beekamaa tahe irraa Oromoo buqqisanii alaabaa naannoo isaanii lafa oromoo irratti dhaabsisanii warra biraa qubsiisuun gochaalee duula farrummaa Wayyaanee warra gurguddaa dha. Karaa Kibba Oromiyaatiinis haalli jiru kanumaan wal fakkaata. Oromoon Booranaa dachii abbaa isaa irratti manni itti gubameera, loon isaa saamameera, sana biras dabree lafti isaa akaakilii fi abaabiliin irra jiraate roorroo alagootaan irraa fudhatamee warra kaaniif kennameera. Oromoon Gujiis akkasuma, jiruu hadhaawaa kana fakkaatuun marfamee qaama itti iyyatu wallaalee hiraaraa jira. Kibba Oromiyaa keessatti golgaa ‘walitti bu’iinsa marga dheedichaa fi eela bishaanii irratti dhalate’ jedhuun Wayyaaneen tahe jedhee sablammoota olla hidhachiisuu fi gorsaan dogoggorsee obboleeyyan isaanii Oromoo irratti kakaasaa yoona gahe. Walitti bu’iinsa kanaan lubbuun namaa waggoota digdamman dabran keessatti bade kumaan shallagama. Kutaalee Oromiyaa hafan keessattis taanaan Oromoon nagaa fi tasgabbiidhaan jiraachuu hin dandeenye.

Mootummaan Wayyaanee sababa tahe jedhee Oromoo irratti diinota daneessuuf hojjetuuf qaba. Yaaddoon isaa guddaan guddina Oromiyaa fi Oromooti. Kanaafuu akka Oromoon wal utubee wayyabummaa isaa gara humnaatti jijjiiree biyya isaa Oromiyaa irratti abbaa hin taane gochuuf kaabaa kibbaan, bahaa dhihaan ibidda itti qabsiisee tasgabbii dhowwata. Yoo Oromoon humna tahe qabeenyaa Oromiyaa halkanii fi guyyaa walitti dhaabee saamaa jirutu jalaa hafa. Yoo Oromoon humna tahe aangoo siyaasaa Itoophiyaa qabatee jiru irraa darbatamee diigama sirna isaatu taha. Yoo Oromoon humna tahe sadoo fi qananii baratetu itti hafa. Yoo Oromoon humna tahe sabaa fi sablammoonni biroonis Oromoo waliin tumsa jaarrachuudhaan biyya ofii irratti abbaa tahanii weerartummaa Wayyaanee waloon of irraa qolatu. Kanaaf jecha Wayyaaneen Oromoo diina innikkaa
godhatee waraana isaa itti bobbaasee hanga danda’e rukuta, hanga harki isaa dhaqqabuu hanqate ammoo sablammoota olla hidhachiisee irratti kakaasee rukuchiisa.

Keessumattuu wanni yeroo ammaa Baha Oromiyaa keessatti mul’ataa jiru garuu garmalee daangaa dabree balaa guddaa dorrobee akka jiru hunda birattuu hubatamuu qaba. Sirni Wayyaanee tahe jedhee humna “Liyyuu Poolis” jedhee naannoo Ogadeniif leenjisa adddaa kenneefii meeshaa gurguddaa hidhachiiseetti dhimma bahuunii fi gosoota Sooamalii qixa saniin Oromoo daangessan hidhachiisee Oromoo qehee isaa irratti goolaa jira. Qubsuma isaa irraas buqqisee dirree irratti facaasaa jira. Wayyaaneen dheebuu biyya Oromoo weeraruuf waggoota kurnoota dura Soomaaliyaa irraa dhagahameen haala wal fakkaatuun dachii Baha Oromiyaa Oromoo harkaa baasuuf duulee duulchisaa jira. Gosoota Soomaalii keessaa kanneen salphaatti isaan dogoggorfamanii fi hawwiin ‘Somalee Guddiitti’ sammuu keessaa baduu dide hidhachiisee dhalaa fi ijoollee dabalatee ummata dhibbootaan ajjeesuu, qehee Oromoo gubuu, qabeenya Oromoo saamuu, lafa Oromoo dhaaluu irratti gorsaa fi hidhanoo waraaniitiin jajjabeessaa jira. Ummanni Oromoo gama Bahaa daba hamtuu isa irratti raaw’atamaa jirtu kanaan imimmaan fixatee dhiiga booyaa jira. Booyichi kunis hammeenyi isaa adda tahu illee kan kutaa Oromoo tokko qofaa osoo hin taane kan guutuu saba Oromoo ti. Baha Oromiyaa keessatti roorroon kana fakkaatu kun qindeessitummaa, hidhachiistummaa fi gorsitummaa waraana Wayyaaneetiin eega jalqabamee osoo wal irraa hin citin walakkaa waggaa dabree jira.

Oromoon humna qawwee hidhateen qehee isaa irraa booqqifamu kun qaama mootummaa itti iyyatu hin qabu. Mootummichatu mootummaa isa irra dhaabbate malee mootummaa isaaf dhaabbatee miti waan taheef mootummaa diinaatti iyyata isaa dhaggeessifatee milkaayuus hin danda’u. Furmaanni isaaf dhihaate qehee fi lafa isaa bal’aa akaakilii fi abaabiliin irra jiraate weerartootaaf gadhiisee baqachuu, yookiis harka duwwee tahee afaan qawwee dura dhaabbachuun du’uu qofa tahe. Har’a Itoophiyaa keessatti saboonni hunduu bittaa sirna gabrummaa Wayyaanee jala akka jiran kan hin haalamne tahu illee, akka Oromootti kan dachiin isaa jaannama biyya lafaa itti taate jira jechuuf nama rakkisa. Kanaaf egaa, rakkoon siyaasaa Oromoon keessa jiru rakkoo biyyattii keessatti mul’atu kamiinuu caalaa hadhaawaa fi furmaata addaa kan barbaadu tahuun kan irra deddeebi’amee dubbatamuuf.

Namoonni shiraa fi hammeenya gadi fagoo Wayyaaneen Oromoof qabu kana hubachuu hin danda’in tokko tokko OPDO komachuu malu. OPDOn qaama mootummaa kanaa tahee akkamitti ummata Oromoo irratti miidhaan kana fakkaatu yoo dalagamu callisee laala jedhanii gaafachuu malu. Deebiin gaaffii fayyaalummaa akkasii kanaaf kennamus salphaa fi ifaa dha. Ilmaan Oromoo sabboonoo OPDO keesssa jiran mirga Oromoof falmanii roorroo Oromoo irraa deebisuun haa turuutii ofiifuu roorrifamoo dha. Kanneen Oromoo hin taane ammoo kayyoo fi akeekaanuu sirna sana waliin kan wal qabatanii maqaa Oromoo golgaa godhatanii Oromoo dhiigsaa jiranii dha. Kaayyoon OPDOn jaarameefis Oromoo irraa roorroo akka ittisutti osoo hin taane Oromoo irratti umrii roorroo dheeressuu dha. Alagoota Afaan Oromoo dubbataniin kan taliigamu OPDOn yeroo Oromoon rukutamu ulee, yoo Oromoon waraanamu eeboo, yoo Oromoon rashanamu rasaasa, yoo qeheen Oromoo gubamu ibidda taheefii diina tajaajiluu malee gootummaa afaanumaan illee tahu ittiin Oromoof falman qabaatee hin beeku. Sabboontonni Oromoo OPDO keessatti fayyaalummaan hiriiran tokko tokko dubbii kanaan gubatanii waa gochuufis aangoo waan harkaa hin qabneef jecha callisa filachuu dirqamu. Kun garuu imimmaan Oromoo hin haqu, madaa Oromoos hin dhiinsu. Yakka mootummaan kun Oromoo irratti raaw’ataa jiru kana argaa callisuudhaan kanneen qaama mootummichaa tahanii Oromummaa himatan boru itti gaafatamuuf taa’u.

Oromoof furmaanni tokkichi jiru bakka jirutti gurmaawee roorroo fokkataa kana fakkaatu irraa karaa danda’ame hundaan of ittisuu qofa. Roorroo manatti namatti dhufe jalatti jilbiinfatanii callisuun daranuu diinota nama irratti goobsa malee garaa namaaf hin laaffisu. Sabni Oromoo kaabas tahee kibba, bahas tahee dhiha, yookiis giddu galeessa, ganda jiru mara keessatti humna hidhatee itti dhufee nageenya isaa booressu, qabeenya isaa saamu, qehee irraa isa buqqisu iyyee iyya dabarsuun walitti dirmatee of irraa deebisuu qaba. Wareegamni kafalamu qaalii fi rifaasisaa tahuu ni mala. Kabajaa sabummaa bortaadhaan sarbamu bortaadhaan deebisuun hanga dirqama tahetti ammoo wareegamni kafalamu gatii malee hin hafu. Oromoon qehee isaa irratti of ittisuuf jecha waan humni isaa eehame kamuu hidhatee WBO cinaa goruun lolee of kabajsiisuun dirqama seenaa taheera. Ummanni Oromoo mallattoo nagayaa fi dimokraasii tahuun olloota isaa maraaf fakkeenya tahee jiraate. Sirni Wayyaanee sirnoota amma dura dabran kamuu caalaa Oromoo diina innikkaa godhatee karaa maraan lola itti banee seenaa gaarii Oromoon qabu kana jijjiiruuf akka hojjetaa jiru beekamaa dha. Yakka kanaaf ammoo guyyaa tokko seeratti dhihaatee gaafatamuun isaa akka hin oolle dagatamuu hin qabu.

Sabaa fi sablammoonni ollaa Oromiyaas tahee kanneen Oromiyaa keessaa qubsuma qaban, akkasumas, namtokkeeleen dhimma adda addaaf Oromiyaa keessa qubatanii ummata Oromoo waliin jiraatan dubbii fardii takka hubachuu qabani. Har’a dantaa yeroof jecha Wayyaanee caalchifatanii Oromoo irratti diinomuun egeree isaanii miidhuu irraa kan hafe wabii jireenya bara baraa tahuufiif hin jiru. Michoomni siyaasaa Wayyaanee waliin tolfachuu barbaadan boru nidabra. Ollummaan Oromoo ammoo jaalatamus jibbamus bara baraan jiraata. Wayyaaneen gaafa dantaan isaa kan yeroodhaa guutamteef galagalee akka isaan hin laalle, inumaa dantaa itti aanuuf jecha boru isaanumayyuu deebisee diinomfachuun akka hin oolle dursanii beekuu qabani. Miidhaan har’a Oromoo irra gahaa jiru boru dabaree isaa eegee balbala isaanii rurrukutuun waan hin oolle. Wayyaaneen diina waloo waan taheef har’a tokkotti firoomee isa kaan rukutuu, boru ammoo kan kaleessa diinomfatetti firoomee kan duraan firoomfataa ture diinomfachuu irraa duubatti hin jedhu.

Kanaafuu dhalattoonni sabootaa fi sablammootaa Oromoo waliin ollummaa fi hariiroo gaarii bara dheeraa qabaachaa turan Wayyaaneedhaan dogoggorfamanii Oromoo irratti badii raaw’achuu irraa jabeessanii akka of qusatan dhaamnaaf. Kan nu baasu ummatoonni cunqurfamoon madaa wal fakkaataa qabnu wal tumsinee diina waloo irratti duuluu dha malee gariin diina waliin dhaabbatee ollaa isaa irratti roorrisuu miti. Sirni Wayyaanee har’a abbaa baraa tahee waan hundumaa qawween toyatu kun oolee bula malee jiguun isaa waan hin hafne. Gaafas jaalatanis jibbanis Oromootu isaan waliin hafa. Yakka sirna Wayyaaneef tumsamee Oromoo irratti raaw’atamu kamiifuu itti gaaftamuunis akka hin oolle yaadachiisuu feena.

Ummanni Oromoos akka har’a hidhannoo dhabilee tahe kanatti itti roorrifamaa bara baraan hin jiraatu. Gurmaawee hidhatee biyya isaa irratti abbaa tahuudhaan roorristoota qehee isaatti itti dhufan of irraa adabuun isaa gonkumaa waan hin oolle. Gaafas gaaffii seenaan dhiheessuuf deebii kennuun qooda abbaa ti!

Injifannoo Ummata Oromoof!

Infoo Deeskii ABO

Caamsaa 11, 2013

YADANNOO GUYYAA AAYYOO / MOTHER’S DAY

$
0
0


TESSO /MAY 2013

*** AAYYOOTTAN KARRITU GAMADAA, QANAATUU KAROORSAA, MAGARTUU GAMADAAF

AAYYOTTAN GOOTOOTA HUNDAAF ***

YAADDOO BAATII SALGANII
MIIXUU GUYYAAF HALKANII
ERGARAMA CINIINSUU
KAN WAAREE DUKKANEESSU
ANNISAA NAMA CABSU
RORROO KANA DANDEESSEE
AAYYOON KEGNA NU DEESSE!
*** MALTU GUYYA ITTTI MUREE! GUYYAA-GUYYAAN YAADANNA!
JAALALASHEE GONFANNEE ULFINASHEEN DHAADANNA!

***

HAADHA GARAAN AANANII

HARMEE JIRUUN MIDHAANII
BURQAA JIRUUF JIREEGNAA
GOLGA EENYUMMAA KEENYAA
*** MALTU GUYYA ITTTI MUREE! GUYYAA-GUYYAAN YAADANNA!
JAALALASHEE GONFANNEE ULFINASHEEN DHAADANNA! ***
**********************************
KAASUU’SHEETTI NU BATTEE
HARMA’SHEETIIN NU SOORTEE
JAALALA NU BADHAAFTEE
NAMUMMAA NU GONFUU’SHEE
GIDIRAA NU BARAARTEE
IFA ‘AR’AAN NU GA’UU’SHEE
YOOMILLEE HINDAGANNU
GONKUMAA ‘NRAANFANNU
HAMMA LUBBUN NU JIRTUT
ONNEEN NU DHIKKIFATTUT

*** MALTU GUYYA ITTTI MUREE! GUYYAA-GUYYAAN YAADANNA!

JAALALASHEE GONFANNEE ULFINASHEEN DHAADANNA!

***************************************************

GALATOOMI YA AAYYOO KENNAKEE JIREENYAATIIF
JAALALA DAARII HINQABNEEF!
XURIIKEENYA ‘NCIIGAANeef!
BOO’AKEENYA ‘NMUFANNEE!
YA AAYYOO GARAA BAARII
HAMAAN SIN ARGIN JAARII
QABEENKEE HIN HIR’ATIN!
WAAMTEE OWWANNA ‘NDHABIN!
GUFUUF BALAA BARAARI!
GAMACHUUF QANNOON JAARI!

***************//****************************************


Sidama’s Loqee Massacre Commemoration in London – May 25, 2013

$
0
0

The Sidama Community in the UK (S.C.UK) commemorates the 11th anniversary of the 115 courageous Sidama men, women and children who were massacred by the TPLF/EPRDF regime in May 2002.

They invited the Oromo community to attend and pay tribute to those fallen martyrs.

Please attend this memorial ceremony to show our solidarity with Sidama people and to remember those who sacrificed their lives for freedom and democracy.

Date: Saturday, 25 May 2013, 10:00am- 01:00pm
Venue: GHARWEG, Training Centre
5 Westminster Bridge Road, London, SE1 7XW

London Qeerroo Activists

Yaadannoo Ayyaana Gootota Oromoo

$
0
0

Ibsaa Guutama irraa* | Eebla 2013

Haasaan dhihate kun yaadannoo guyyaa ABOn Meniyapolisii fi Silver Spring MD qophaye irratt dhihachuuf ture. Haalli utu hin mijjayin hafuun qaaman argamuu hin dandeenye. Sagalichi kan itt gimijjaawu baraaruuf barruunis dhahannoo “Yaadannoo Ayyaana Gootota Oromoo” jedhu jalatt a jiraa caqasaa.

Waggaa waggaan Guyyaa Goototaa kan ayyaanfannu eenyummaa keenya waliin yaadachuufi. Kaleessa maal turre, hardha maalirra jirra bor garamitt adeemna kan jedhu mata matanis waliinis yaadachuu fi yaaduu dhaafi. Seenaa keenya kaleessaati kan qabsoof nu kakaasee hardhas nu biraa hin hafne. Guraaramaa fi tuffatammi Oromoon jala darban namooti hardha waggaa shantamaa ol ta’an ragaa bahuu danda’u.

Haala hamaa sana jalaa bahuuf Oromoon erga qabamamanii aara galfatanii hin beekani. Golee goleett aariin fincilanii kan ka’an hundi ni ukkaanfamani. Bara baraan utuma falatanii jaatamoota keessatt diddaa bifa addaa agarsiisutt ka’an. Bara sana namooti empayericha kutaa kutaan, konyaa konyaan waldaa wal gargaarsaa dhaabbatu turanii. Isaan keessaa kan Oromoon, Oromoof ijaarame Waldaa Walgargaarsaa Maccaa fi Tuulamaa (MT) ture.

Oromoon golee biyya Oromoo hunda keessaa dhufanii fi kan waldoota biraa keessa turan hundi MTtt dacha’an. Walgargarsa abba tokkootaa caalaa guddina fi barumsa Oromoo irratt xiyyeeffachuu eegalan. MT maqaa saa jijjiiruun barbaachisaa utuu hin ta’in hanga hardhatt waldaa Oromoo, mallatoo tokkummaa Oromiyaa ta’ee jiraate.

Bu’ursitooti MT garri caalan manguddoo turan. Garuu dargaggoo barumsa irra turan, keessaayyuu ijoollee universitii, hawwatanii mirga guutuun akka qooda fudhatan godhani. Akkasiin of haaromsuu yaalanii. Jagnooti MT dudhaa mootiin Habashaa ulfinni saa hin salphifamu, aaboon saa hin uggamu jedhamu, gaaffi jala oolchutt ka’an. Sanaan Oromoon mirga dhalootaa akka gaafatan kakaasanii. Durfamnaan akka rukutaman beeku. Ta’us akka sanatt jiraachuu mannaa du’anii baduu wayya jedhanii ummata doofummaa fi hiyyuma keessaa baasuuf kutatani. Hin oolee hedduun aarsaa ta’an.

Dargaggoo Oromoo, muuxannoon MT keessatt argatan, sochiin Barattoota Itiyoophiyaa fi haala yeros addunyaa keessa ture irra hubatan ABO ijaaruuf hedduu isaan gargaare. Sochoota erga Oromiyaan qabamtee hanga ijaarama ABOtt jiraniin wareegama hedduutu baafame. Kan MT fi ABOn baafaman kan dhihoo waan ta’aniif namooti yaadatan hardha lubbuun jiru. Sabboonoti sochoota darban hunda keessatt wareegaman gootota keenya. Ayyaana saanii wagga waggaan yaadanna. Kan dabarsanii of kennan akka kan hafne fi ittaansinee dhufnu boonaan jiraannuuufi.

Kan Goottota hin qabne joonjee karaan jalaaa badde ta’a. Sodachisaa fi dorsisi halagaa qaama saa dhuunfateera. Hamaa ofirraa faccisuu hin uggu. Hundaaf sarma, diduu ni sodaata. Mirga gaafachuun hafee qabachuu saayyuu irraanfateera. Goototatu dammaqsee masakuun karaa itt agarsiisa. Waanti hin danda’amne akka hin jirres barsiisu. Dura bu’anii fixeensa buusuun masaku malee duuba taa’anii abiddati dhiibuu hin yaalanii. Gootota kan qabu ni jabaata, roorroof tole hin jedhu. Eenyuu akka isa hin caalle goototi hojiin itt agarsiisaniiru. Gadgalummaa hin fudhatu. Dhaloota itt haanutt seenaa fi jannummaa sana dabarsa.

Oromoon Gootota hedduu qaba. Isaantu malkaa ceesisee kaara haamtuu keessa dabarsuun injifannoolee hedduun gahe. Sabi tokko yeroo rakkatus ballatuus gootota darban yaadata, kan amma jiran waammata, kan bor lolaniif guddifata. Kanaaf Ayyaana murteessee kabajaafi. Yeroo Ayyaana gootota kabaju sabichi haala keessa darbee, keessa jirus, waan egereef isa eeggatus waliin yaaduuf carraa argata. Isa darbeef Ayyaana dabaankufoota saa araarfaataa, isa ammaaf fala falata. Isa egereef waan isa baasu karoorfata. Dudhama kaayyoo bilisummaaf qabu akka itt fufu deebisee irbuu seena. Goototi barsiifataa fi tasawummaan hin oofamamani. Itt yaadanii fooyyessaa, hala hubataa tarkaanfatu.

Goototi ofittummaa hin qabanii. Jaallawwan saaniitiin isintu nuu caala jedhu malee fedhaa keenyatu dursa hin jedhani. Danta dhaaba waloo malee kan murnaa hin afarsani. Murneefammis, dhalaandhalaa ooluunis miira saanii miti. Goototi tufanii hin arraaban. Kakuu jaallewwan waliin seenan hamma du’aatt fudhatanii deemu. Kanaaf gooti hala kam jalattuu amanamummaa, gamnumma, jannummaa, arjummmaa fi daaya qabeessa ta’uu agarsiisuun kan irra eegamu. Goototi safuu saba saanii kan hin cabsinee.

Kanaaf dargaggoott kan an dhaamu: isin sabboonoo warraaqaa Oromiyaa malee jalee murnootaa akka hin taane. Isin si’achi ABO taatu malee QC, Shanee yk qoshee qomboree kamuu ta’uu hin qabdanii. Haala darbutt hin rarra’inaa. Gara fedhaa murna tokkoott hin duufinaa. Akka fulduratt isin furgaasan hoggansa waloo irratt dhiibbaa tolchaa.

Miseensota sochii bilisummaa gidduutt nuu fi isaan wanti jedhu itt fufuun dubatt harkiftummaa dha. Haala keessa jirtanii fi seena qabsoo saboota addunyaa hordofuun of qara. Utuu yaada hin darbatin mirkanii dura sirriitt hubadha. Akka kanneen maqa ilaaluu qofaan kan hin jedhamne jedhame jedhanii hin ta’ina. Sun isinii fi kaayyoo isin dhaabbanne jettaniiif xiqqeessa. Qabsaawaa dhugaa irra obsaa fi danda’ummaatu eegama. Waan Oromoo gidduutt safuun masakama. Barri kan keessanii. Isintu tolchaa isintu balleessaa.

Kanneen bilisummaa saba keessaniif du’an maqaa fi ganda hin qabanii. Maqaa fi gandi saanii dirree qabsooti. Goototaa, hundaaf jedhanii du’anii bakka hallett kufanii. Fakkeenyumaaf gootota akka Gammachiis Dhaabaa fi Milkeessaa Gada, kan Booranaa fi Horroo Gudurutt kufan hin irraanfatina. Kan akka isaanii hedduu dha. Qabsoo Oromoof fakmishoo/moodela keessan ta’uu danda’u.

Qabsoon bilisummaa Oromiyaa, Oromiyaa keessatt gaggeeffamu qaba. Namoota biyyaa bahun qeyee dhaban, muka saa baala saa, nama saa fi laga saa yaaduun qalbiin raafamu irra hedduu hin eegna. Qooda isaan kennuu dandahan quwadha. Nammi tokko bakka hale ta’uu hin danda’u. Bakka inni caalaa homishaawaa itt tahu gargar baafachuu dha. Qabsoon keessan akka milkiin bahuuf bakka goototi itt kufanitt of gad dhaabuun dirqii dhaa.

Kaayyoo qayyabachuu keessan bareecha dura mirkaneeffadha. Akka miseensa ummata birmaduutti jiraachuuf qabsaawu filattuu? Moo, sirna akka abba tokkeett mirga tokko tokko isinii eegsisina jedhamuuf of kennuu barbaaddu? Akeeki ABO hanga yoonaa Oromiyaan biyya Oromoo fi Oromiyoo hundi bilisummaa fi walqixxummaan, gammachuu fi moo’ummaan keessa jiraatan argamsiisuu dha. Sanaa alatt akka saba of danda’eett ulfinaan jiraachuuf filmaati biraa jiraa laataa? Hunda isintu madaala.

Oromiyaa walabaaf haa ta’u akka Itiyoophiyoott walqixxummaan jiraachuuf tattaafachuun qabsoo haddhooftuu barbaada. ABOn kallacha qabsoo Oromoo haa tahu malee dhaaboti bilisummaa Oromiyaaf qabsaawan biraas jiru. Kan Oromummaa irratt amantee hin qabnee Itiyoophiyummaa yoo filate hamaa fi tolaa qabu kan murteeffatu ummatoota dubbiin laaltu malee abba tokkoota miti.

Dhalooti haaraan sana taliilleffachuun wareegama itt adeemaniif maljecha kennaa. Sabboonaa Oromoo ta’anii Oromummaan qabsaawaa du’uu yk Oromoo ta’anii nambiyyummaa (citizen) Itiyoophiyaa ta’anii hafuuf du’uu jechuu dha. Hanga isaan jala jirrutt abba tokkeen Oromoo nambiyyaa Itiyoophiyaati. Abba tokkeen manyaa cehee biyya halagaa jiraatu kellaa dabrii (passport) saanii qabateetu. Nambiyyummaa hin dhowwatamne jechuu dha. Rakkoon jiru akka sabaatt haalamuu, saamamuu fi gadi ilaalamuu dha. Sanatu gootota bobbaasee hanga lubbuu saanii dabarsaniin gahe. Kanaaf sabichi goototaf ulfina ol haanaa kennaa.

Guyyaan Ayyaana hallee waan murtaawuuf qaba. Ebla 15, 1980 waan addaatu tahe. Miseensota hoggansaa bilisummaa Oromoo hedduutu haala ofirraa faccisuu hin dandeenye jalatt bakka tokkott ajeefamanii boolla tokkott awwaalamani. Seenaa Oromoon himatu keessatt yeroo hoggansi Oromiyaa tokkome akkasitt wareegamu isa jalqabaati. Gosa, godinaa fi amanteen utuu gargar hin bahin Oromummaan dhaadataa darban. Guyyaan kun Ayyaana yaadannoo gootota Oromoo hundaa akka tahu kanaaf murtaawe. Sana irra ka’uun, Oromoo akka ummataatt ulfinaan jiraachisuuf duris ammas egeriis kan gootummaan kufan hundatu itt yaadatama jennee kan amma jirru abdanna.

Ayyaanna kana waliin kabajuun tokkummaa keenya jabeeffachuu fi yaada keenya toora tokko irra galfachuu nu gargaara. Golaan, amanteen, gandaan haata’u sababa fedheen nu qooduu kan abbalanitt karaa cufaa. Gumaacha gootota keenyaan, tokkoomuu keenya itt agarsiifna. Oromummaa keenyatt kan boonnuuf ayyaana kanneen Oromiyaa jiraachisuuf qabsoo ittisaa tolfaman irratt kufan caalaa wanti kabajnu hin jiratuu.

Halagaan biyya keenya dhuunfateera. Qabeenya keenya saameeraa. Naannaa keenya barbadeessaa jira. Humna keenya facaaseera. Kan walitt nu guduunfee jiru qaabannoo seenaa keenyaa, saba keenyaa fi gootota keenyaati. Sana balleessuuf halkanii fi guyyaa tattaafata. Amma caalatt kan xiyyeeffataa jiru qaabannoo gootota keenyaatt. Maaf waan waliin mararfattan qabaattu jedhu. Diddaan roorroos, fedhii walabummaas qaabannoo yk duubatt deebi’anii yaadachuu sana keessaa madditi. Gootota haddheessuu, seenaa saanitt xurii dibuu, gandummaa itt haqachuu kan yaalan jiru. Gowwoonni diinni afura itt baafate yoo karaan itt hin cufamne warratt fudhatanii galuu. Callisuun Oromoon akka seenaa dhuunfaa yaadatan hin qabanne hawwi diinaa jiru milkeessuufii ta’a.

Yeroo laafinni nutti dhagahamu, yeroo dooniin nuun citu kan itt garagallee abdii argannu Ayyaanaa fi qaabannoo gootota keenyaati. Yeroo hundaa “maal dhaamanii jaallewwan qabsoo irratt kufan” faaruu jedhuun booreen bahachuu qabnu akka jiru of onnachiifna. Waan goototi dhaammatan bakkaan gahuun didhaa dhalootaa dhalootatt darbu hin oollee. Bara kamuu kan waliin finiinsee nu kakaasu tahuu qaba.

Qabsoon bu’aa bu’ii qabdii. Kufuu fi ka’uu, furga’uu fi dacha’uun keessa jirti. Qabsoon Oromoo lafee fi dhiiga goototaatiin waan ijaaramteef ni qallati malee hin cittuu. Qabsoon kun kan sabichaati. Dhalooti walduraa duuba dhufu akka saba of danda’ee buluutt jiraachuuf murteeffachuu qaba. Itt fufiinsa qabsoon ittisaa fi injifannoolee yeroo yeroon argamaniitt iggitii gochuun sana irratt hundaawaa.

Qabsoo kana keessatt dhaabotii fi hogganooti meeshaa ummataati. Haaromfamuu, jijjiiramuu, kosiitt darbamuu ni danda’uu. Fedhi ummati birmadummaaf qabu garuu barabaraan waan jiraatu. Kanaaf meesha harkaa qabnu itt yaadnee yoo barbaachise sansakkaan bakka buufachuu malee jeequmsa homaa hin baafne uumanii hunda of dhabsiisuun nafii hin qabu. Kan lubbuu fi bilisummaa namatt caaluu hin jiru. Lubbuun nama jaallatanii yeroo bahu yk kan jaallatan diina harkatt yoo kufu nama gubaa, gubuus qaba. Qabsoon taphaa mitii. Lubbuu fi bilisummaa, warra, jaala fi ollaa tuqutu itt bahaa. Hundi saanii gaddi itt haa hammatu malee kaayyoo isaan kufaniif akka kan ofiiti fudhataniiru. Sana yoo gaabbine qalbii meeqa deebinee tuqnaa? Qabsoon gomboo cheesii miti. Deddeebisanii ittiin taphachuun hin dandahamu. Sanaaf garaan raafamuu dhibuu fi akka salphaatt fudhachuunis safuu dha.

Hamajaajiin Oromoo irratt akka diriirfatett hafuuf guyyuu si’aawee hojjeta. Biyya ofiif jalcaasa barbaachisu hunda qabeenya Oromiyaan ijaaruun duubbee tolfataa jira. Oromiyaa kurraaziitt dhiisee humana elektrikaa isee keessaa madduun ganda saa waliin gaheera. Qeeyettis alattis hogganoota bakka walii bu’uu danda’an ballinaan addatt leejifata jira. Keettoon saa qaawwaa argatte hundaan seentee jaarmota Oromoo malbulchaa, hawaasomaa fi diinagdee jeeqaa jirti. Garuu sabboonoti kaayyoo saanitt cichanii kerkeraa, boqotaa, bayyaannataa fi jabaataa dhiichuu (march) irra hin dhaabbanne. Caalaa jabaatanii diina jala dhaabbachuuf laafina ofii afarsuu utuu hin tahin shira diinaa diiguutt bobba’uu ture. Silaa kan baasu “Badus tolus biyya tiyya fi jaarmaa koo walaba” jechuu dha.

Sochiin bilisummaa Oromoo sochii ilmaan saanii dhiibbaa eenyuu irraayyuu walaba ta’aniin ijaarame. Kallacha qabsoo sanaa ABO kan firri mararfatu dhaaba walabaa ta’uu saaf. Kan Oromiyaa irratt ol haantummaa qabaachuu karoorfates walabummaa saaf ABO jibbaa. Oromoon akka sabaatti ulfaatee jiraachuuf walabummaan dhaabaa isa hogganuu itt fufuu qaba. ABOn qabeenya Oromooti. Akkaataa taatoti itt dalagan mudaa yoo qabate addatt waan ilaalamu. Sun kaayyoo ABOn dhaabbateef gaaffii jala kan galchu miti. Kan hojii dhaabaa gaggeessan namootaa, darbuus yaada jijjiirachuus ni dandahu. Fedhi ummati Oromoo walabummaa fi bilisummaaf qabu garuu barabaree dha.

Goototi Oromoo dubaroo fi korommii ta’an lubbuun hin jirre ayyaanni saanii nutt haa araaramu, ekeraan saani qabbana haa boqottu; sabboonoti qabsoo bilisummaa fi walabummaa biyya saaniitt bobba’an milkiin haa bahani. Oromiyaa walabii barabaraan haa jiraattu.

* Ibsaa Guutama: Gubirmans.com

Amna Dukkanaa’aa: Seenaa Dhokataa Ilmaan Oromoo Biyya Eritrea Keessaa | Journey in the dark: Oromo’s untold story in Eritrea

$
0
0

Journey in the dark: Oromo’s untold story in Eritrea

- Click Here to Read the English Version

T.F YKN Addaamuu | Nairobi Keniya irraa

Seensa
Akeekni barruu kanaa, qaama kamuu irratti olola oofuu osoo hin taane mudannoo akka dhuunfaatti qabsoo Oromoof jecha na mudate ibsuuf, kanumaan wal qabatees dargaggoota Oromoof dhaamsa dabarsuuf.

Waa’ee koo duubatti deebi’ee gad fageenyaan ibsuu caalaa gabaabumatti eenyummaa koo dubbiftoota barruu kanaaf ibsuun barbaada. Ani waggoota muraasa dura barataa Yunivaristii Jimmaan ture. Sochii barattootaa Oromoo yunivaristii Jimmaa keessatti deemaa ture keessatti hanga dandeettii koo qooda hin tuffatamne kennaan ture. Wayitan barataa sadarkaa lammaffaa ture irraa kaasee maadhee ABO kan biyya keessaa jalatti ijaarameen qooda Oromummaa kiyya bahachaa ture. Maatii siyaasaan miidhame keessattin guddadhe waan taheef gaafa Yunivaristii Jimmaa seenes, hojii qabsoo moggaatti dhiisee barnoota kiyya qofaa irratti fuulleffachuu hin dandeenye. Abbaan koo yeroon ani xiqqaa ture irraa kaasee miseensa ABOti jedhamee baroota dheeraaf mana hidhaa keessa dabarse. Qaamas itti hir’ateera. Haati keenya oliif gad jettee abbaa keenyaaf mana hidhaatti gala deddeebisaa nu guddifte. Madaa kanatu oggayyuu na dhukkuba waan taheef ABO akka qaroo ija tiyyaa, akka dhiiga kiyyaatti ilaalaa fi dharra’aan guddadhe. Waa’ee koo asuma irratti gabaabseen garan yaada ka’eefitti deebi’a.

Akkuman olitti kaase wayitan Yunivaristii Jimmaa keessa barataa turetti sochiin taassisaa tureen wal qabatee ija humnoota tikaa mootummaa keessan bu’e. Hiriyoonni koo qabamanii hidhaman. Ani miliqee gara biyyaatti deebi’ee maatii koo biras dhaquu hin dadneenyee, magaalaa Finfinnee keessa fira koo bira daheeffadhee torbaan muraasaaf jiraadhe. Haala kanaan jiraachuun baayyee natti ulfaate. Quunnamtiin hiriyoota koo waliin qabu na jalaa ciccite. Caasaan dhaaba ittiin quunnamus akkasuma hidhamuu hiriyoota kootiin wal qabatee na jalaa cite. Waanan godhu dhabee jennaan dunuunfadhee ABO barbaacha karaa eegale.

Adeemsa Finfinnee irraa gara Eritrea.
ABOn yoomi irraa kaasee Eritrea akka jiru beekuu baadhullee, bara 1990moota gara dhumaa keessa ABOn Eritrea jiraachuu miidiyaa mootummaa Wayyaanee irraa dhagahaan ture. Booda keessa ammoo bal’inaan haasawamaa dhufe. Anis kanumaaf jecha ABO argachuuf gara Eritreatti qajeeluu akkan qabu murteessee karaa eegale. Finfinnee irraa ka’ee hangan daangaa Itoophiyaa fi Eritrea gahutti qormaata ulfaataa keessan dabre. Humara bakka jedhamun gahe. San booda achitti baatii tokkoof hojii humnaa hojjachaa akkattan daangaa qaxxamuree cehu qoradhe. San booda ilma Oromoo kan dhalootaa godina baha Shawaa tahe, waraana mootummaa keessaa miliqee hojii humnaa irratti bobba’e tokko waliin wal bare. Namni kun hojii humnaa kana golgaa godhatee namoota daangaa ceesisaa ture. Suutuma jedhee bubbulee rakkoo kiyya itti himadhe. Innis hin deemiin asuma teenyee hojjannee biyya keenyatti deebinaa naan jedhe. Deebi’uu akkan hin dandeenya itti himeen amansiifadhe. San booda karaa na akeeke. Anis guyyaa tokko galgala sa’a 9 irratti karaa eegale. Mallattoolee inni naaf kenne qabadhee karaa muree deemaa bulee, ganama oggaa lafti barii’u waraana Eritreatti harka kennadhe.

Haalota akkuman Eritrea seeneen na mudatan.
Amma Abdiin koo bara dheeraa waan naaf milkaawu natti fakkaate. Waraana Eritreatti akkuman harka kennadheen, ABO barbaacha akkan deemu itti hime. Isaanis rakkoo hin qabu nu bira turtee suuta boqottee deemta naan jedhan. Haala kanaan torbanoota lamaaf qormaata osoo narratti gaggeessanuu achuma isaan waliin jiraadhe. Akuma torbaan lama fixeen konkolaataa Raashina/gala waraanaa fide irra na buusanii na qajeelchan. Achi bakka waraanni mootummaa Itoophiyaa itti walitti qabamu Afaabeeti bakka jedhamu na geessan. Bakka Afaabeeti jedhamu kanattis ABO akkan barbaadu irra deddeebi’ee hime. San booda namoonni tokko tokko natti dhufanii TPDM ykn Sochii Dimokiraasummaa ummata Tigiraay dhaaba jedhamutti akkan makamu na gaafatan. Ani kaniin manaa baheef Oromoof qabsaawuu qofaaf, akka tahe kanaaf ammo ABO malee dhaaba biraa akkan hin barbaanne irra deddeebi’ee itti hime. Baatilee muraasa booda nu fuudhanii konkolaataan naannoo Hareenaa jedhamutti nu dabarsan. Mooraa humni waraanaa guddaan keessa jiruttin of arge. Kan haasawamu afaan Tigirinyaa qofa. Amma dubbiin naaf galte. Warra TPDM jedhaman bira akkan jiru. Warri mootummaa bakka saniin nu gahe osoo hin deemiin, maaliif bakka kana na fiddan? Ani Oromoodha, ABOn barbaada jedhee itti hime. Kana booda dhimmi kee nu hin laallatu isaan waliin wal haasawi jedhanii achumatti na gatanii kutan.

Haala TPDM keessa ture.
Guyyoota lama TPDM keessa ergan buleen booda, qoondaalli TPDM dhufee na haasofsiise. Ani miseensa dhaaba isaanii tahuu akka hin feenee fi ammallee ABO barbaacha akkan manaa bahe itti hime. Innis natti koflee kana booda waa’ee ABO osoon haasawuu dhiisee akka naaf wayyu natti himee itti yaadi naan jedhee na biraa deeme. Ammas lama bulee natti deebi’uun na gaafate. Anillee yaadni kiyya kan hin jijjiiramne tahuu irra deebi’ee hubachiise. San booda qophee narraa baasanii mana hidhaa na seensisan. Mana hidhaa keessatti ijoollee Oromoo akkuma koo ABO barbaacha bahanii mootummaa Shaabiyaan butamanii TPDMtti kennaman 16 gahan, akkuma kiyya miseensa TPDM tahuu didan arge. Achi keessaa mucaan dhalootaan dhiha Oromiyaa naannoo Dambi Doolloo tokko akka hamaa tumamee ijji isaa tokko guutummaan guutuutti hojiin ala tahe arge. Gariin isaanii mana hidhaa san keessa baatiilee 6 oliif turaniiru. Anis ilmaan Oromoo hidhaman kanneen waliin baatiilee sadiif hidhame. Baatiilee sadeen kanneen keessatti halkanii fi guyyaa uleen nurraa dhaabbatee hin beeku. Doorsisa, qorannoo, walumaagalatti dararaa ulfaataa keessa dabarre. Lamuu maqaa ABO akka hin dhoofne akeekkachiifamne. Mana hidhaa keessattillee akka waliin hin haasofnu nu ugguruu yaalan. Jireenya hadhaawaa, hidhaa irraa gara hidhaatti. Abdii nama kutachiisa. Haa tahu malee baatiilee sadeen mana hidhaa ture keessa ilmaan Oromoo kanneen waliin walitti dhihaachuun waan hedduu odeeffadhe. Akeekni dararaa TPDMn nurra gahaa tures maal akka tahe bareechee beekeera. Kunis TPDM ilmaan Oromoo karaa mootummaa Shaabiyaa isatti kennamanii dhimma bahee dhaaba maxxannee haaraa kan akka OPDO TPLFiif gaangee tahee ergamaa jiruu ijaarrachuuf tirtiraa jiraachuu isaaniiti. Kana ammoo boodarra anis akka gaariitti mirkaneeffadheera.

Ilmaan Oromoo mana hidhaa sana keessatti dararamaa turanis warra dhaaba ergamtuu haaraa ijaaruu keessatti meeshaa tahuu didaniidha. Ilmaan Oromoo TPDM keessatti argaman kanneen mana hidhaa jiran qofaa akka hin taanes hubadhe. TPDM sochii OPDO haaraa bixxiluuf taassisuun ilmaan Oromoo hanga tokko kanneen dararaa yeroo obsuu dadhaban, humnaan walitti qabee dhaaba siyaasaa Oromoo ittiin qabanna jedhanii abjootan ijaarrataniiru. Akkuma guyyaan dabraa dhufeen gammoojjii biyya ormaa keessatti dararamuun nuufis tahee qabsoo bilisummaa Oromoof bu’aan inni fidu tokkollee waan hin jirreef, tooftaa ittiin mana hidhaa san keessaa bahuu dandeenyu irratti maryachuu eegalle. Kanumaanis ijoolleen Oromoo mana hidhaa TPDM keessa turre waliigallee, yaada TPDM nuuf dhiheesse fudhachuu keenya qondaala TPDM yeroo adda addaatti deddeebi’ee nu qoraataa turetti himne.

Innis ani duraanuu isinitti himeera, ammas balballi keenya isiniif banaadha, qabsoon gaggeessinus qabsoo ummataa waan taheef nu waliin hiriiruuf fedhii yoo qabaattan wanti isin dura dhaabbatu hin jiru jedhee mana hidhaatii nu yaase. Haa tahu malee mana hidhaa keessaa baanullee kallattiin gara ilmaan Oromoo warra ijaarameetti hin makamne turre. Akka kanaan duraa mana hidhaallee tahuu baatu, waraana isaanii warra kaadhimamaatti nu makanii hojii humnaatti nu bobbaasan. Ijoolleen Oromoo mana hidhaa keessaa baane akka walitti dhufnee hin maryanneef adda addaa jaarmiyaa keessa nu facaasan.
Bakka dalagaatti walitti dhufnee yoo wal haasofne, afaan Oromoon wal haasawuun dhorkaa akkka tahe nu akeekkachiisan. Dhaaba Oromoo qofa osoo hin taane, dhaaba sabaa fi sab-lammootaa biroollee ijaaraa akka jiran hubadhe. Torbanitti guyya tokko sagantaa sabaa fi sab-lammootaa jechuun qophii qopheessuu eegalan. Afaan waltajjii san irratti hayyamamu afaan Amaaraa qofa tahe. Sanaan alatti afaan Tigirinyaa barachuunis dirqama akka tahe nutti himan.

Haala kanaan osoo jirruu ilmi Oromoo nu waliin hidhamee ture tokko bakka hojii humnaa hojjataa turetti waraana TPDM waardiyyaa itti bahee ture gasoodhaan dhahee ajjeesee baqatee baafate. Boodarra gurbaan kun Sudan seenee akka lubbuun jirullee dhagaheera. Erga gurbaan kun badee deebi’ee haalli nutti jabaate. Isin fixna jedhanii nu doorsisuutti ka’an. Tokko tokkoon nu yaamanii qorannoo nurratti gaggeessuu eegalan. Mataadhuma gad qabannee rakkoo san keessaa bahuuf murteeffannee waan isaan nu godhan hunda taane. Yeroo gabaabaa booda ilmi Oromoo dhalootaan naannoo Iluu Abbaa Booraa tahe kan waraana mootummaa Wayyaanee keessa ture tokkos bade. Osoo hin fagaatiin qabanii rasaasaan dhahanii ajjeesan. Anaan natti deddeebi’anii oggayyuu na haasofsiisu, ijoollee akkan amansiisu na gorsu. Anis hayyee jedheetuma ijoollee gaafan argu obsuma godhadhaa haala itti baduu dandeessan qofaa mijeeffadhaa ittiin jedhe.

Bakka kanatti dubbiftoota barruu kanaa waan osoo hin hubachiisiin hin dabarre tokkon qaba. TPDM lakkoofsaan humna waraanaa guddaa qaba. Ijoollee waggaa saddeetii irraa kaaseen hanga maanguddootaatti. Harki guddaan humna waraanaa kun humnaan kan walitti qabameedha. Daa’imman manneen barnootaa irraa, barsiisota, dhirsaa fi niitii gabaa irraa galan humnaan guuranii gammoojjii Eritrea keessatti leenjii waraanummaa kennuuf. Kan siyaasaa fi adeemsa TPDMtti amanee waliin jiraatu garuu muraasa. Guyyuu badaa oolu. Gaafa nuti leenjii waraanummaa fudhannu namootaa nu waliin leenjii fudhataa turan 108 keessaa baatii tokko keessatti gara namoota 22tu bade. Ilmaan saboota biroo achi keessa jiran qofaaf osoo hin taane waliifillee garaa hin laafan. Lola seenaniis hin milkaawan, humni guddaan harka kennate, leenjiin gahaan waan hin jirreef lakkoofsi madoo fi namoota dhumatanis salphaa miti. Humnaan itti oofanii lolchiisu. Adeemsi kun tahuufii dinnaan boodarra loluus dhiisaniiru.

Gara yaada kiyya jalqabaatti oggaan deebi’u anis suuta suuta amanamaa fakkaadhee dhihaadhe. Qondaalonni isaanis natti dhihaatanii waan tokko tokko natti himuu eegalan. Suuta suuta akkaataan achi keessaa bahee miliquu danda’u irratti qorannoo kiyya itti fufe. Waa’ee ABOs suuta gaafadhee jennaan kallattii waraanni TPDM jiru irraa fagoo akka jiran dhagahe. Haala kanaan achii badee ABO argachuu caala gara Sudanitti qajeeluun akka irra salphaa tahe hubadhe. Guyyaa tokko akkuma tasaa gaggabee kufe. Dhuma irratti dhukkubni garaa kaasaa akka na qabe himadhe. Kanaaf halkan yeroon fedhetti akkan fincaaniif gad bahu naaf hayyaman. Waraana mootummaa keessaas waan hin turreef gammoojjii kana

keessaa baduu hin danda’u jedhanii yaadan. Anis halkan tokko yeroo 10 bahee deddeebi’e. Namni akka na hordofaa hin jirre mirkaneeffadhee halkan lammaffaatti koddaa kootti bishaan guuttadhee halkan keessaa gara sa’a 2 fi walakkaa irratti deemsa kiyya eegale. Ogguu lafti barii’u daangaa mureen waraana Sudaanitti harka kennadhe. San booda mooraa baqataa Shagaraab jedhamutti na geessan. Achi taa’een firoota kiyya biyya ambaa jiran quunnamee maallaqa naaf ergamii torbaan lama booda gara kaartum qajeele. Ani jireenya baqattummaa hawwees hin beeku, kaniin manaa baheef qabsoo waan taheef gara Kaartum deemee caasaa ABO quunnamuuf murteeffadhe.

Kaartuma gahuu kiyyaa fi Caasaa ABO argachuu.
Akkuman Kaartum gaheen hojii duraa kaniin godhadhe hiriyoota koo na biraa hidhaman barbaadu, kana malees caasaa ABO argachuuf tattaafadhe. Hiriyoota koo mana hidhaa turan keessaa tokko kan hiikkame argadhe. Haalota na mudatan hundaa ibseefii ammallee ABO argachuuf akkan fedhii qabu itti hime. Guyyoota lama booda jireenyi kiyya gara milkiitti deebi’uu eegale. Hiriyaan kiyya sun quunnamtii waan qabuuf bakka hundaa fixee bilbila koo narraa fudhatee miseensa ABO kan dirqamaaf Kaartum jiru tokko waliin wal na quunnamsiise. Miseensi ABO Sudanitti argadhe kun, nama guddaa, hubataa, jireenya kiyya keessatti bakka olaanaa qabuuf, naman yoomuu hin daganneedha. Bakkan qubadhu hunda naaf mijeesse. Umuriin narra nama baayyee guddaa tahullee hiriyaa kiyyan taassifadhe. Haalotan gammoojjii Eritrea keessatti dabarse, gochaa mootummaan Shaabiyaa fi TPDM ijoollee Oromoo irratti raawwatan hundaa tokko tokkoon itti hime.

Innis guddoo hin raajamne. Garuu “Bishaan Fira fakkaatee nama nyaataa” jedhee mammaakee callise. Maal jechuu barbaadde? Jedheen gaafadhe. “Anaafuu naaf hin galle” jedhee deebii naaf kenne. Fuula isaarraa aarii fi dhiphina arge. Itti deddeebi’ee gaafachuu hin feene. Dubbiin hangi tokko naaf galte waan taheef bulfadheen gaafadhe. Innis waan hedduu naaf hime. Yeroo dheeraa Eritreatti deddeebi’uu isaa fi san dura ammo baroota dheeraaf miseensa WBO buleessa tahuu. Oromoonni keenya biyya alaa jiraatan qondaalonni ABO Asmaraatti galanii jireenyatti jiru, jedhanii haasawu naan jedhe. Dhaggeeffachuun itti fufe. Garuu Asmaraan alagaaf dhiisii ilmaanuma biyyaafuu bakka itti bashannanii jiraatan akka hin taane naaf hime. Mootummaa Shaabiyaa keessatti namoonni gariin qabsoo keenya kana irraa jibba akka qaban naaf hime.

Sanumatti dabalee waa’ee Kamaal Galchuufaa naaf kaase. Kamaal Galchuu namni onnachiisee akka inni dhaaba irraa cabee bahu kan jajjabeesse qaamuma mootummichaa keessaa murna tokko tahuu naaf hime. Sana duras seenaan fakkaataan raawwatamuu taa’een irraa dhagahe. Baatii lamaaf waliin jiraannee waan hedduu na taphachiise. Hogganoonni keenya qabsoon kun akka jiraattuuf wareegama ulfaataa baasaa akka jiran, innillee umurii kanaan qabsoo keessatti cihee kan hafeef maanguddoon isaa olii qabsoo kallattii baayyee qabdu keessatti cinniinnatanii jiraachuu akka tahe na hubachiise. Diina fira fakkaatutti siqnee karaa deemuu dadhabne jedhe. Anis waan hedduun hubadhe. Ammas onneen koo qabsoo na feete. Kanaaf ammoo osoo hangamuu haalli mijaawaan jiraatee, gara gammoojjii Eritreatti qajeeluu qalbiin na dide.

Kaartum irraa gara Sudaan kibbaatti, achii ammoo gara Ugandaatti, Ugaandaa irraa gara Keeniyaatti qajeele. Bu’aa bahiin isaa hedduudha. Kana ibsuun homaa fayidaa hin qabu. Kaartum irraa ka’ee Nairobi gahuuf garuu ammas gara baatiilee sadii narraa fudhate. Amma Naayroobii dhaqqabeera, adeemsi koo hin dhaabbanne, qabsoofin bahe qabsoo ittin fufa. Amma haala hundaa mijeeffadhe, quunnamtiin koo qajeelaadha. Har’as borus baqataa tahuu hawwee hin beeku. Faanti koo gara Oromiyaatti na fuulleffata. Hadhaan jireenyaa gammoojjii Eritreatti TPDM keessatti arge waan hedduu na barsiise. Ganamas haalootu manaa na baase, haaloo irrattin haaloo dabaladhe. Waan Eritrea keessaa hanga arge ibsuuf yaaleera, hangan dhagahe garuu dubbachuu hin feene. Nageenya ijoollee Oromoo har’allee achi jiraniif jecha. Garuu guyyaan itti wal gaafannu inuma jiraata jedheen abdadha.

Xumura
Egaa waan narra gahe hedduu ibsuuf yaaleera. Xumura irratti wanti gad jabeessee jedhu, hogganoonni Shaabiyaa qabsoo keenya irraa harka haa fudhatan. Ilmaan Oromoo TPDMf dabarsanii kennuun dararuun dhaabbachuu qaba. ABO hin barbaadan yoo tahe nurraa bahi haa jedhaniin.

Oromoonni biyya ambaa jirtan, hunda jechuu baadhullee hedduun keessan ilaalcha dogoggoraa qabdanitu jirtu. Asmaraan lafa itti bashannan, lafa itti qabsoo dagatanii of qananiisan akka hin taahe waanan dhagahe hedduu keessaa hanga xiqqoo ibseera.

Ani gama kootiin hogganoota ABO haala danqaa fi gufuun itti heddummaate keessatti qabsoo hadhooftuu gochaa jiraniif dinqisiifannoon koo guddaadha. Ammallee galata qabdu jedhaan.

Yaada koo guduunfuun dura ammas irra deebi’ee kaniin jedhu, hogganoonni Shaabiyaa, barri itti wal gaafannu ni jiraati, nurraa dhaabbadha, kan kanaan nu gahes isinuma ammallee adeemsi amma itti jirtan fala isiniif hin tahu dhaabbadhaa, imaammata keessan keessa deebi’aa ilaalaa jechuun barbaada.

Dargaggoonni Oromoos yoo qabsoo barbaaddaniif biyyuma keenya keessatti haa hojjannu. WBOn kallattii maraan jira, caasaan ABO bal’aan biyya keessa jiraati biyyuma keenya irratti qabsoo keenyatti haa jabaannu isiniin jedha.

Waan qalbii guutuun dubbiftaniif guddiseen isin galateeffadha

Injifannoo Ummata Oromoof!

T.F YKN Addaamuu Nairobi Keniya irraa

Lack of Statehood Exposes Oromo to Humiliation in Their Own Homeland

$
0
0

The following is an article from the Oromo Liberation Front’s Info Desk. The Afan Oromo and Amharic versions of the article were posted earlier here.

Successive Ethiopian regimes worked against the Oromo. A comparatively larger population, wide geographic area and immense economic resources of Oromia have been viewed by these regimes in Ethiopia as the threat to their naked ambition for domination for which reason they targeted Oromo as an object of fear and hate. Leaving the past regimes’ horrific acts against the Oromo for history we will cite few samples from the current regime.

For the last 22 years of its reign, the current Tigray People’s Liberation Front (TPLF) regime has been pitting other nations and nationalities, previously co-exiting with the Oromo people in harmony, against the latter in every direction, under the guise of peoples-based federation. This has been one of the regime’s standing policies against the Oromo.

Having Oromos killed, raped, their properties destroyed, physically displaced and their fertile land appended to the neighbouring peoples’ thereby changing the demography of the area, has been going on since the current regime came to power. In the west of Oromia the regime have mobilized and armed elements of the Gumuz people against the Oromo, after previously disarming the latter, which resulted in the death and displacement of hundreds of innocent persons and loss of millions of dollars worth of property. In the south and east the same plot has been going on pitting different Somali tribes against the Oromo. The Borana and Gujii Oromo in the south have faced the same ordeal while their appeal and inquiries from other Oromo nationals were deflected under the cover-up explanation of ‘traditional clashes between tribes on grazing land and water wells’. The number of lives lost through this criminal policy of the TPLF regime in different parts of Oromia is in the thousands.

All this instigation of conflict with every possible neighbouring people is done to prevent the Oromo from transforming its human and material resources into a force to counter the regime’s overall domination. It is only a continuation of the war TPLF declared on the Oromo people as primary enemy and persistently carried on, using its own armed forces and agents, to this day.

The current phenomenon going on in eastern Oromia is the same process continued on a higher level of coordination between the heavily armed regular ‘special police force’ and the state trained and armed bordering Somali tribal militia unleashed against the Anniyyaa and other Oromo, with very high atrocities so far. Oromos are killed, dispossessed and evicted. Hundreds, including women and children, have been massacred to date, unknown amount of property looted, several villages burned and vast swathes of land taken using misguided Somali tribal elements whose mind set is stuck in the old ‘greater Somalia’ dream. This ordeal has been going on for more than half a year uninterrupted.

As a nation under occupation of and ruled by an alien regime that is bent on keeping Oromo disarmed defenceless and constantly at risk, the only alternative to local residents is either to put up resistance bare-handedly and die or abandon their ancestral homesteads in the face of the government directed well trained and armed aggression.

There is no question that all the nations, nationalities and peoples in Ethiopia are suffering under the dictatorship of the TPLF. However, the intensity of oppression the Oromo nation is experiencing is exceptional in that the regime is bent on neutralizing Oromia’s vast human and material resources and its strategic centrally located landmass, sharing boundary with almost all the nations and nationalities in Ethiopia. An exceptional subjugation of the Oromo demands an exceptional solution to terminate.

Some may naively question why the so-called Oromo People’s Democratic Organization (OPDO), which was created and is run by the TPLF, does not defend the Oromo against such blatant aggression carried out in the name of neighbouring people. The fact remain that conscientious elements in the OPDO are themselves victims of the relentless harassment and humiliation their people are subjected to and cannot even protect themselves let alone defending the people. The rest are simply enlisted to implement the whims of their TPLF masters and nothing more than a conduit between the TPLF and the Oromo people. While the entity is fundamentally organized to perpetuate TPLF occupation speaking in Oromo language, we leave it to the conscience of every Oromo serving this system how they can possibly justify standing idly by and watching this ordeal the Oromo people.

As has always been the case, there is only one solution for the Oromo, get organized and resist! Succumbing to aggression that comes to your doorsteps will only encourage further aggression. It is the success of the original aggression and occupation that paved the way for the current ones. The fundamental objective of the Oromo Liberation Front (OLF) and its Oromo Liberation Army (OLA) is to end occupation and all its consequences. It is the duty of every Oromo to contribute all he/she can to strengthen this force numerically and materially so that all sorts of aggressions are quickly brought to an end. The peace loving culture of the Oromo is being challenged by the TPLF regime by every means. In so doing the regime has committed crimes against humanity for which it shall be held accountable.

We have a message for nations, nationalities and peoples who neighbour with Oromia, those whose regions are fully located in Oromia and non-Oromo individuals living among the Oromo. Let us all be mindful that TPLF occupation will come to its ignominious end through our concerted struggles. Taking the side of the TPLF aggressors in the current conflict and working against your Oromo brothers for temporary benefits can only perpetuate oppression and actually harm the eternal neighbourly relations between our peoples which shall remains enduring. Oromo has done no harm to you. Neither will this condition of unarmed and defenceless Oromo last forever, it will change.

Furthermore, since the TPLF regime is committing crime against humanity and war crimes in Oromia, for which they shall b held accountable, there is no way that those who participate in the regime’s crimes will avoid being accountable for their share in the atrocities. TPLF is well known for its ‘use and throw’ policy for persons and groups it makes use of. It can use anyone against any other to advance its particular interests. Besides, it remains our common oppressor. This regime will inevitably fall, and the future is more important for all our peoples. Do not harm the historical harmonious relation you have had with the Oromo people. We should rather cooperate and hasten the downfall of this oppressive regime and work together for our common progress.

Victory to the Oromo People!

OLF Info Desk

Qeerroo.org: Irreecha Arfaasaa Jimmaatti Gaafaa Caamsaa 12, 2013 Kabajame

$
0
0

Irreecha Arfaasaa Jimmaatti Kabajame Irratti Wallee Diddaa Qeerroo:

Har’a Caamsaa 12/2013 Ayyaannii Irreechaa Arfaasaa Godina Jimmaa Tuulluu Beegiittii Sirna ho’aa ta’een kabajamee
(Gabaasa Qeerroo Jimmaa Caamsaa 12,2013) Sagantaan kabajaa Ayyaanaa Irreechaa kunis akkuma beekamuu kadhannaa Waaqaa Jaarsooliin Oromoo akka hangafummaa isaaniitti caarraa Gadaa fi hangafummaa hedachaa jalqaba irraatti kadhaa waaqaan egalame.

sirnna kadhannaa waqaa manguddootni Oromoo yeroo gaggeessaan ” Hayyee yaa Waaq nu dhaga’ii , kan hidhamee nuu hiikii, kan biyyaa ba’ee biyyaattii nu deebiisii, mirgaa nuf keennii, biyyaa kan abbaa biyyaa godhii, tokkummaa fi jaalaalaa Oromummaa keenyaan waliitti nu jaalaadhuu Oromoo tokkoo godhii,” jedhuu fi kkf jechuun egalan.

Ayyaanaa kanaa Ilaalchiisuun Ijoolleen Oromoo godinaalee Oromiyaa garaaaraa irraa dhufuun irraatti argamuun midhaginaa Ayyaanichaa akka malee dabaluun kabajachaa oolaan, Ayyaanaa Irreechaa kana irraatti Ummaannii Oromoo Kumatamaan lakka’amuu argamuun kabajataan.

Ayyaanaa Irreecaa kana ilaalchisuu Mootummaan Wayyaanee humna waraanaa poolisotaa isaa heddumminaan bobbaasee jeequuf sodaachiisuuf yaalii guddaa taasisuuyyuu uummaannii Oromoo keessaattuu dargaggoonni Oromoo tokkummaa fi gootummaan duraa dhaabbaachuun eenyuummaa fi maalummaa Oromoo dinaatti argisiisaan, utumaa basaastootnii abbaa irree fi poolisonnii abbaa irree lafa dhiphiisanii Qeerroon dargaggoonni Oromoo WBO boonnaa, ABO boonnaa, Leencaa boonnaa, Qeerroo boonnaa Oromiyaa boonnaa, Tokkuummaa boonnaa, Oromoo fi Oromummaa boonnaa jechuun diinaa isaan duraa dhaabbaachuuf baatee aafan qabachiisaan.

Kana malees walleen warraaqsaa kanneen akkaa sirbotaa Eebbisaa Adduunyaa, Hirphaa Gaanurree, Haayiluu Kitaabaa, fi sirboonnii akka Kormaa guduruu Oromoon, ABO’n, Qeerroon, WBO’n leencumaa duruu jechuun hanga dinnii ilmaan Oromoo fi firrii Ilmaan Oromoo dhaga’ee ajaa’ibsiifatuttii guutummaa magalaa Jimmaa keessaa naannaa’uun Warraaqsaa gageeffaatan garbummaa balaaleeffaatan bilisummaa leelliffatani. addaatti immoo basastotaa maqaa ishee waamuun balaleeffatan.

Barruuleen Warraaqsaa gaaffii mirga abbaa biyyuummaa sarbamuu mirga namommaa fi dimookiraasii, sarbamuu mirga amantii fi kkf of irraa qaban haalaa dhugaa Oromoo fi mirga Oromoo kabachiisuun danda’amuun barreefaamanii guutummaa goodinaa jimmaa keessaa keessaattuu magalaa jimmaa keessaatti bittinneeffaaman, kana ilaalchiisuun gabaasa dabalataa qabnu keessaatti dhiyeessina.

Sochii uummataa Oromoo kanaa irraa ka’uun mootummaan abbaa irree wayyaanee kan biyyattii keessaatti mirga dhala namaa,mirga dimookiraasii, mirga amantaa Waqeeffaannaa sarbee umrii angoo isaa dheereffaachuuf jiraatu, dhiphinaa keessaa seenuun oliif gadii rafamuun uumataa gooluuf yaaliin godhamaa turee tokkuummaa qeerroo dargoggootaa Oromootiin fashalaa’e.

uummaannii Oromoo ifaan ifaattii tokkuummaa isaa jabeeffaatee diinaa fi gantootaa isaatti eenyummaa isaa argisiifachuun, haala baayee miidhagaa fi simboo qabeessaa ta’een ayyaannii irreechaa Arfasaa Tulluu Beegiitti kabame.

=======================================

Magaalaa Jimmaatti Jal-bultiin Ayyaanaa Irreechaa Arfaasaa bifaa Qindoomina qabuun eegalame
Caamsaa 11/2013 Jalbultiin ayyaanaa Irreechaa baratootaa fi barsiisota Oromoo Yuunivarsiitii fi Kolleejjii Jimmaa, Ummataa Oromoo godina Jimmaa fi hordoftoota amantaa Waaqqeffaannaatiin egaalamee jira.
Jalbultii ayyaana Irreechaa Arfaasaa kana irraatti Ummaannii Oromoo walitti dhufuun malkaa Deeddeetti walgauun arfaasaan akka nuuf qajeelu Oromoon waan hojjetu hundaan milkoomee abbaa milkie ta’uuf hoolaa mudaa hin qabnee Korbeessaa wareeguun aadaa fi duudha Oromoo ibsanii jiru.

Ummanni Oromoo irree gabroomfataa injifatee abbaa biyyaa akka tauuf irreechi arfaasaa kadhataa fi himmimmaan haadha hiyyeessa Oromoo dhageessee qabsoo inni itti jiru akka milkaawu kadhaan gamtoominaan deemee jira.

Jalbutii kana yeroo egaalamutti barnootni seenaa haala amantii Oromoo, seenaa Oromoo fi tokkummaa Oromoo jabeessuu Barsiisotaa Yuunivarsiitii Jimmaa fi Koolleejjii barsiisota Jimmaan kenname. Hayyoonnii Oromoo tokko tokkoo dabaree dabareedhaan Oromummaa Jabaassuu fi jaalaalaa Oromummaan wal tiksuu bu’aa Oromummaa

tiksuu irraattii ergaa garagaraa Uummataaf dabarsaan. Gama biraan ayyaanaa kana sababeeffaachuun Ummannii fi Qeerroowwaan sabboontotni Oromoo godinaalee garagaraa irraa maagaalaa Jimmaa gala jiraachuun ibsamera. egaa Ayyaannii Irreechaa guutummaan isaa ammo guyyaa boruu Caamsaa 12/2013 Godina Jimmaa Tuulluu Beegiitti kabajaamee oola.

- Qeerroo.org

OSA’s Appeal Letter to the UN Secretary General Ban Ki-moon about the Conflict in Eastern Oromia

$
0
0

The following is an appeal letter to the UN Secretary General from the Oromo Studies Association.

======================================

P.O Box 32391, Fridley, MN 55432
OromoStudies.org

May 16, 2013

His Excellency Mr. Ban Ki-moon, Secretary-General
Office of the Secretary General of United Nations
885 Second Avenue
New York, NY 10017, USA

RE: OSA’s Appeal Letter to the UN Secretary General Ban Ki-moon about the Conflict in Eastern Oromia, Ethiopia

Your Excellency Ki-moon:

I am writing on behalf of the Oromo Studies Association (OSA), a scholarly organization established by Oromo and non-Oromo scholars to promote studies on and relevant to the Oromo and other people of Ethiopia and the Horn of Africa. The Oromo, the largest ethno-national group in the Horn of Africa, constitute 40% of the Ethiopian population. The coalition of the ruling party which has dominated Ethiopian political landscape since 1991 is controlled by the Tigrayan People’s Liberation Front (TPLF). The TPLF, which fears Oromo numerical strength in any free and fair election, has systematically destroyed all independent Oromo organizations in Ethiopia. The TPLF even destroyed the Oromo Relief Association, a non-profit organization that assisted the people who were affected by draught and famine.

Full Letter (pdf format)

YAA DHALOOTA QUBEE**

$
0
0

Taammanaa Bitimaa irraa*

Ijoollee biyya abbaa-koo
Dhalawwan aayyoo-too
Yaa dhaloota Qubee
Yaa dhaloota Qubee
Walta’aatii ka’aa
Gabrummaa acha’aa
Jarroo biyya gubee
Jarroo biyya gubee!

Jarroo biyya gubee
Gubeetii waxalee
Akkoo fi akaakaa-llee
Darbatee kabalee!

Warri abbaa-kabalaa
Warri abbaa-waxalaa
Lafarraa nu duguuguuf
Hamtuu nuuf abbala!

Margaa-muka guggubee
Namaa-sa’a guggubee
Bineeyyiis guggubee
Oromiyaa qabatee
Ukkaamsee ukukkubee!

Awwaallan buqqisee
Lafa-saa gurgurataa
Beelaan nama huqqisee
Xiqqaa-guddaa kuffisee
Ija-saatoo jaamee
Kana yoom hubataa?

Yeeyyiin gaaraa as-galee
Akkum Mosolonii ciibsee nama qalee
Majaan gubbasii as-galee
Akkum Minilik-faa ciibsee nama qalee!

Waggaa digdamii-lama guutuu
Kunoo-kaa biyyasoo guutuu
Dhiddhiitee nama bitaa
Karcalleettis naqee fixaa!

Yoom Oromoo qofa tahe
Kan inni gorra’u
Gadqabee kan acha’u
Obboleewwan keenya
Ilmaan Kuush kan beenyaa:
Afaari fi Somaalee
Ukkaamsee cuqqaalee
Sidaama fi Hadiyyaa
Kaanis biyya biyyaa
Ciibsetuma qaqqalaa
Akka dullacha masqalaa!

Garasittis dabree
Uummata Gambeellaa
Kan jedhuun “Shaanqillaa”
Warra dur abbootiin-saa
Warra dur obbolaan-saa
Gabaa dhaabee ittiin-daldalate
Warra Omoo hundaa ittiin-shaqaxate
Kunoo amma lafarraa buqqisa
Kilaashoon gadqabees kukuffisa!

Hayyee, qeerransoota Qubee
Hayyee, yaa dhaloota Qubee
Gaaf tokkollee harmeen dagatinaa
Kakuu-dhaa, laguu-dhaa irraan baqatinaa!

Yaa dhaloota Qubee
Yaa dhaloota Qubee
Tokkummaan olka’aa
Kaayyodhaan walta’aa
Harqoota gabrummaa
Kooraa jalkaattummaa
Darbaddhaa acha’aa!

Darbaddhaa acha’aa
Acha’aa caccabsaa
Biyya guutuu labsaa
Cubbuu fi yakka dabsaa
Dabsaatii unkuteessaa
Hundee gabrummaa balleessaa
Biyya Gadaa, Oromiyaa keessaa!

Jabbilee Oromoo
Kan sabaa kan qomoo
Yaa dhaloota Qubee
Yaa dhaloota Qubee
Ka’aa tarkaanfaddhaa
Ni mootuu abdaddhaa!

Impaayera dulloomee raamma’e
Kan addunyaa guutuun ofirraa acha’e
Supphuuf homaa hin dhama’inaa
Kun hoodaa gaaf tokkollee
Oromiyaa-Kuushiyaa hin dagatinaa!

Harawwan summeessee
Oobruuwwan xureessee
Caakkaa barbadeessee
Uummatoota madeessee
Kanallee misooma fakkeessaa
Addunyaatti oliyyee odeessaa!

Beela harkisee fidee
Joollee-harmeewwan fixee
Gogiinsa, gubiinsa
Jeejedhaan dhumiinsa
Ciriinsa, duguuginsa
Gondorii as fidee
Maqalee as fidee
Namummaa fi seera Gadaa dide!

Caaccuuwwan guggubee
Galmoota ukukkubee
Siiqqeewwan caccabsee
Bokkuuwwan daddabsee
Sirna warra mootii
Dhaalmaa kan abbootii
Sirna sirnaa gadii
Doofummaa kan badii
Qawwee fi fannoon nutti fide!

Qaroomina sirna Gadaa
Kan Waaqeffannaa lalisaa akka Odaa
Arraba-saatiin xureessee
Harka-saatiin hurreessee
OROMIYAA Biyya Gadaa
Kunoo, qabatee irra-ciisa
Ilaa, nu qawween kaanu malee
Gaaraa-dakaa waltaanu malee
Yoomum tolaan nu dhiisaa?

Egaa, yaa dhaloota Qubee
Eekaa, qubeeffattoota Qubee
Yaa abdii biyya kiyyaa
Anoo kanaafan iyyaa:
Hin ganinaa waadaa jagnootaa
Hin gatinaa yabboo gamnootaa
Kan Jaarraa faa kan Maammoo
Kan Waaqoo faa kan Elemoo
Kan sabaa-fii kan qomoo
Kan Taaddoo faa kan Magarsaa
Dhalootaa dhalootatti dabrsaa!

Hayyee, gichilloota Qubee
Maarree, yaa dhaloota Qubee
Walqabaddhaa beenaa, deemaa
Deemaa, laggeen Oromiyaa cufa seenaa!

Dhiichisaa, ragadaa
Gabrummaa cagadaa
Geerraraa, shubbisaa
Roorroo qabaa kuffisaa!

Oromiyaa jaarraddhaa
Kuushiyaas abdaddhaa
Sirna dimokiraasii
Gabrummaa mancaasii
Kan Gadaa deebisaa, deebisaa
Impaayera kana muuziyama teessisaa!

Imimmaan harmee Oromiyaa
Imimmaan aayyoo Kuushiyaa
Bullukkoo bilisummaatiin
Kumala walabummaatiin
Irraa haqaatii qoorsaa
Saba keessan boonsaa!

“Kakuu-dhaa dubatti hin deebinu”
“Laguu-dhaa harmeerraa hin dheensinu”
Jechaa waliin tarkaanfaddhaa, tarkaanfaddhaa
Namummaan namummaa olkaasuuf kakaddhaa!

“Oromiyaa, Oromiyaa”
“Kuushiyaa, Kuushiyaa”
Jechaa deddeemaa, dhaadaddhaa
Dhalawwan Kuush gaaraa-dakaa waammaddhaa
Awwaala gabrummaa irratti OROMIYAA jaarraddhaa!

Barliin, 15. 05. 2013

============== // ==============

** Walaloon kun Oromoota yeroo ammaa manneen hidhaa warra Wayyaanee keessatti: garafamaa, waxalamaa dabrees waadamaa jiraniif, dhalawwan Oromoo gara-jabeessummaa fi bineensummaa mootummaa Habashaa baqachaa otoo jiranuu, yabaloo fi doonniin ittiin-deemaa jiran Garba Adan keessatti garagalee irbaata qurxummii nama-nyaatuu, kan shaarkii tahuun hafanii fi kanneen adaala (“barahaa”) Sudaani fi Liibiyaa keessatti dhumanii awwaalli isaanii cirracha-adaalaa taheef, kan jiraniif: mararfannoo, biradhaabannoo fi jajjabeessa hamilee haa tahu! WAAQNI imimmaan oggaan ishii tana barreessu narra yaa’aa jiru kana arguun, fuula isaa gara isaaniitti akka deebisu abdiin qaba!

============== // ==============

* Taammanaa Bitimaa: gurree@web.de


‘Follee Entertainment’ Presents Artists Abebe Abeshu & Abdi Nuressa – Live In Concert on June 29, 2013 in DC/VA/MD

“Treasuring Oromia”– An OYA Night of Story & Poetry – June 8, 2013 @ Central High School in St. Paul, MN

$
0
0

The Oromia Youth Association of Minnesota, with the support of the Oromo Community of Minnesota at Central High School, proudly presents its annual cultural night: “Treasuring Oromia: A Night of Story and Poetry”

Date: Saturday, June 8th, 2013
Location: at Central High School Auditorium
Doors Open: 5:00pm
Social hour and pictures: 5:30pm
Show Starts: 6:00pm
Admission: $10

This year’s culture night, “Treasuring Oromia,” is a night of story and poetry told through: Short Stories, Walaloo (Poetry), Makmaaksa, Geelloo, Hurursaa, Qora, dramas, Cultural show and much more.

If you have one at home, please everyone wear traditional Oromo clothing.

We hope to see you all there, and be sure to tell your family and friends to join us as well! Don’t miss out on an evening of fun!

Gadaa.com

Radio Aadda Demokiratawaa Oromoo (ADO)

$
0
0

Radio Bilisummaa Oromoo (RBO) jedhamee kan moggaafame Radion Aadda Dimokiratawaa Oromoo harra Caamsaa 15 bara 2013 irraa jalqabee qilleensarra ooluuf jira.

Radion Bilisummaa Oromoo(RBO)n Aadda Demokiratawaa Oromoon qophaawee ammaaf torbanitti guyyaa tokko, guyyaa Roobii sa’a tokkoof afaan Oromoon tamsaasa isaa jalqabuuf jiru RBOn, hawaasa Oromoo adunyaa guutuu keessa jiraataniif sagantaa isaa dhiheessa. Radio n Bilisummaa Oromoo sagantaa isaa kana keessatti sochii Addi Demoikraatawaa Oromoo gaggeessuu fi walii gala qabsoo sabani Oromoo mirga isaa deeffachuuf taasisu irratti kan xiyyaafatu yoo ta’u, itti dabalees, aadaa, seenaa fi ogbarruu Oromoo irratti gad fageenyaan hojjeta. Tamsaasi Raadiyoo Bilisummaa Oromoo ammaaf kara marsaa interneetii Aadda Demokiraatawaa Oromoo http://oromodemocraticfront.org yaaliif jalqabee jiru kun fuula durattis dhaggeeffattoota isaa Oromiyaa fi biyya Ethiopia keessa jiraaniif afaan adda addaan kalaltiin dabarsuuf irratti hojjechaa jira. Kanaafuu dhaggeeffattootni keenya hundi yaada, qeeqaa fi gaaffii qaban hunda kara marsaa ADO oromodemocraticfront@gmail.com akka nuuf erganii fi irraa qooda fudhatan kabajaan afeerra.

Kun beeksisa gabaabaa Radio Bilisummaa Oromoo dhaahessuuf dhihaatee dha.

Caamsaa 15, bara 2013

ADO

DUKKANNI KAN HAMMAATU, GAAFA BARI’UUF JEDHUDHA!

$
0
0

Y.G. (2005)

Umaan bari’uuf yennaa jedhu, dukkana hamaa umuun isaa namaan mari’atee miti. Hiikkaa Umaa isaa waan beekuuf kana tolche. Dhalli namaa, keessattu abbootiin keenya, adeemsa Uumamaa kana ilaalanii, mammaaksa irraa tolfatan. Dhalooti har’aa waan meeqa baratee jiru, dhaloota itti aanuuf waan mammaakee ol-keewwate hanga har’atti hin dhageenye. Hin dubbisnees. Kan dubbisnuu fi dhageenyu, waan akaakilee isaanii irraa hin argiin eessaa akka fidan hin beeku wayita wal irratti yaalan guyyuu argaa fi dhaga’aa jirra. Kun anaaf, dukkana barii jalaa sanaan wal natti fakkaata. dukkana barii keessa wal hin argan. Wal bira dhaabbatanii wal dhaban. Warruma wal beekutu Wal wallaala. Dheeraan gabaabbatee, gabaabaan dheerate nutti mul’ata. Lubbuun nu qabdee yennaa nu mankaraarsitu, waan fedhe haa dhufu jennee kan murteeffannun, hariitiin barii arguuf jarjarra. Garuu adeemsa Umamaa kana eenyullee asi butus ta’u achi butu hin danda’u. Guyyuu irra utaalaa kan deemnu, dukkana barii jalaan, guggufannee kukkufna. Walitti iyyina. Harki bakka afaanii wallaalee karaan itti dheerata. Dhiphuu kana gabaabsuuf jecha ykn Of baraaruuf jecha, isa kaan takaalu fi karaa qaxxaamuraa barbaachutti ceena. Yeroo kana wal-mari’achuu irra haxxee walitti hidhuun dhufa. Ani qofti dukkana hamaa kana keessa haa dabru malee obboleessikoo boolla haa lixu jennee, ofittummaan gulufna. dukkanni barii garuu, hammeenya isa yaadefis, qulqullummaan kan yaadeefis tokkuma. Lameenu wayita bari’u kan harka isaanii akka argatan beekaaf, yeroo isaatti bari’ee, tokkof gammachuu isa kaaniif gadda uuma. Kan dukkana hamaa kana gara bariitti geessu, Umama obsaan eeggachuu jedhee kan ittii ciche ammo yeroo isaa eeggachuu barbaada. Gaggalagaluus hin yaadu. daandii ganamaa badus, tolus jedhee qabatee tarkaanfata.

Inni dukkana dabruuf obsa dhabee, torba gaggalagalaa bulee, barii inni barbaadu wayita dhuftu, ijaanu hin arguu irribatu isa fudhata. ammas wayita irriibaa ka’uu dukkanni biraa itti dhihaatera. Ammas mala dukkana kana achi butuuf barbaada. Kana booda adeemsa isaa keessaa ba’ee, yaaduma afaan hanga funyaaniin lammii isaan ykn hawaasa isaan walitti bu’uu eegala. Amma yeroon keessa jirru kana natti fakkaata.

Qabsoon Oromoo waggoota 10n dabranii adeemsa kanaan qoramaa jiraatee, waan ifatti ba’uuf deemu jiraachuu argaa jirra. Namoonni hedduun, Qabsoon Oromoo gurmuu tokko jalatti deebi’u hafuu irraa, ykn yeroo fudhate jedhanii, hedduu kan yaadda’aa, aaraa jiraatan guyyuu argaa jirra. Ani garuu akkan yaadutti, odoo akka gaaritti gurmoofnee, waan yaannu ahundumaa qabaannee, Bilisummaa nuuti hawwinu sana bira ni geenya turre? kan jedhu anaaf gaaffiidha.deebiin kiyya ifadha. Bilisummaa hawwinu sana bira hin geenyudha. Amma wanni argaa if dhaga’aa jirru garuu waan kana ni qajeelacha jedheen amana. Adeemsi amma qabsoo ummata keenyaa keessatti akka gaarittis ta’ee akka fafaatti argaa jirru, arguu fi ittiin qoramanii kufanii ka’uun dirqiidhan jedhee amana. hanqina jennee ammi argaa jirru kun hundi, hegaree keenyaaf bu’ura. miidhamuu keenya irraa waa baranna. Kufnee ka’uu keenya irraa waa lama baranna. Akkamiin kufnee fi akkamiin kaanaa? deebii kanaa akka dansaatti irratti hojjatanii argannaan, hegareen keenya jabaa eenyllee nu hin sochoofne nu taasisa.

Dukkana barii jalaa keessa dabruuf onnee dhikkifattee nama ariifachiiftee baalaaf nama kennitutu nu barbaachisa odoo hin taane, kan nu barbaachisu, waan guyyu irra deemaa turre yaadachuudha. Kana yaadannaan bariitti nagaan ba’an. Ifas argan. Waggaa 10n kana dukkana hamaa keessa jirra. dukkana kana booda ifatu jira. Ifa kana ba’uun keenya kan mirkanaa’u, sochii ABO gadi dhaabuu taasifamaa jirudha. Mooraa qabsoo Oromoo tasgabbeessuuf hojiilee hojjatamaa jiraniidha. Kun haqa. bu’ureessitootaa fi Hogganoota qabsoo irra dirqamni ulfaataan, tarii kan waggoota dhabbaa itti aananiif bu’ura ta’u akka irra jiru hubachuu qaban. Kan quubsaatti keessa ba’uuf beekumsa isaas, dandeesstti isaas, itti qabu jedheen amana.

DUKKANA KANA KAAFNEE IFATTI BA’UFIS TA’EE, IFATTI BAANEE, DUKKANATTI AKKA HIN DEEBINEEF,WAAN HAR’A HOJJANNU MURTEESSAADHA!

1. Ummati Qabsoo boodaan malee qabsoo gaggeeffamu dursee deemu hin qabu ture. Kana kan fide ammo haaluma nu keessatti umamaa jiraateedha. Kana sirreessuuf hojii jabaa nu gaafata. Keessattu ummati Biyya keessaa hiraarrii diinaa dhandhamaa jiru, qabsoo isaaf sochiin taasisaa jiru, eenyullee kan raga ba’uufidha. Kana qaqqabatanii isa itti aanu karaa qaabsisuun mataa isaa hojii biraati. Kana irraa ka’ee, waan amma mooraa qabsoo Oromoo keessatti mul’ate kun Ummata keessatti osoo mul’ateera ta’ee, badii hamaa ture jedheen fudhadha. Kun hin taane. Kana ta’uu dhiisuun ammo dhala Oromoo hundaaf gammachuudha. Ummati qaroome kun gaaf tokko ijoollee isaa sirreessuun ykn ijoolleen isaa isa fakkaachutti deebi’uun waan hin hafneedha. Kanaaf warri adeemsa amma jiruun aaranii abdii kutatan ykn of moggeessanii taa’an, gumaacha isaa taasisaniin waan hundi gara bariitti deema malee, dukkana bariin bakka buufamuun rifatanii harka maratanii taa’uun bu’aa tokkollee hin qabu jedheen dhaama.

2. Diyaaspooraan, kan kaleessaa irraa barachuuf fedhii yoo qabaatan, abbaan fedhe dhaaba asiin buqqisee kottaa na gargaaraa jedhee yennaa lallabu waliin didichuu dhiisuu, abbaan fedhe ka’ee, diinaanis dhiibamee ka’ee, kottaa qabsoo kana baatii 6 keessatti galmaan geenya jedhee waan hin fakkaanne yennaa lallabu, maal akkamiin? jedhanii gaafachuu irra, baatii muraasaaf waliin dhiichisuun eessaanu akka nama hin geenye hubatanii of sirreessuu qabu. Gandummaa fi gareen yoo xiqqaate waggoota 10n kana maal akka nu irraan ga’e yaadachuu qaban, kan Biyya keessaa sibiila wayyaaneen gubatu odoo hin daddaaqamiin, warri alaa mana ho’aa keessa gangalatan daddaaqamaa jiraachuu irraa of qusachuu qaban. kan dukkana barii jalaa keessa nama dabarsu, chichoomina qofaa ta’u hubatanii of sirreessuu, beektoonni keenya Biyyoota hanbaa keessa jiganii jiran, dhugaa jiru odoo hubatanii, waan ilmaan Oromoo meeqa itti wareegaman yennaa cabee diinaaf dabarfamee laatamu callisanii ilaaluun dogoggora ta’uu hubatanii, dukkanni hamaan akka nu irra hin turreef, mala dukkana keessa nama hulliqisisuu fi kan haqa qabu ummatatti gabaasanii waan hundii akka karaa qabatu taasisuutu irraa eegama.

3. Miseensoonni dhaabaa kaleessa turanii fi har’a jiran, adeemsa fedheenu haa ta’u, sochii gama hundaanu taasifamu keessatti, akka bishaan gabatee irraa ta’uu isaaniin kan miidhame, Ummata keenya biyya keessaa isaan abdatee jiru ta’uu hubachuu feesisa. Gaarummaanis ta’u badiin hojjatan naanna’ee naanna’ee Ummaticha irraan maal dhaqabsiisaa akka jiru hubachuu barbaachisa. dukkana barii jala Ummati keenya akka dabru taasisuuf hojjachuu malee, miira keenya ammaaf nu gammachiiftuuf jennee wanni hojjatanu eessaanu akka nama hin geenye beekuun barbaachisaadha.waan nuuti ariifannee hojjannun ummata keenya irratti maal fe’aa akka jirru beeku nu barbaachisa. Murtii nuuti qabsoo keessa jirru irratti akka dhunfaattillee taasifnuun, miidhaan ummata keenya irraan geenyu fi diinaaf umurii daballu waan hunda dura qalbifachuu nu feesisa. yoo dukkanni barii jalaa nama sardite, karaa qaxxaamuraa barbaachuu keenyaan bu’aan hanga har’aatti arganne maalii? warri kana yaade maal argate? jedhanii yaadanii, kaleessa irra har’a fooyyee argisiisuu qaban. kunoo waggaa meeqa kan aariin ykn jibbaa namootaan, ykn gandaan ykn diinaan ka’anii galgala tokkotti Bilisummaa argamsiifna jedhanii kanneen arreedan waliin arreedne maal arganne? waan qabsoo Ummatichaa miidhu irraa adabatanii taa’uu akka filannootti fudhachuun hin wayyuu? jedhanii filmaata qaban bal’isanii ilaalu hin wayyu? jedhanii qalbii bal’ifachuun barbaachisaadha.sammuu ummata isaaf of kenne irraas kan eegamu kanumadha.

4. Diina irraa of tiksuun adeemsa keenya keessaa isa guddaadha. Waan hanga har’aatti diinni nu irratti hojjate gilgaalanii, loote seentoota irraa of eeggachuun barbaachisaadha. Wayyaaneen har’a akkuma kaleessaa keessa dhaabaa unkuruuf raftee hin bultu. Jabaannee of irratti eeggachuun barbaachisaadha. Fira fakkaatee kan nu nyaachaa jiru illee, of irraa tiksuun dansaadha. Ummati keenya akka walii galaatti shira irratti hojjatamutti dammaqu qaba. Diiggaa gaggeeffamu keessatti ilmaan Oromoo dhageetti qabu jedhanii amanan of dura qabanii kan nu jigsuuf deeman har’a illee toftaa geeddaraa jiraachuu hubachuu qabna. Kana irraa haalaan of tiksuun murteessaadha.. keessattu oromiyaa keessatti dhalatanii guddatanii aadaa fi qooqa Ummatichaa kan beekan wayyaaneef harka mirgaa ta’anii waan nu irratti hojjachaa jiran qalbeeffachuun hedduu, hedduu barbaachisaadha.

Akka walii galaatti, sochiin Biyya keessaas ta’uu Biyyoota alaatti arginu hundumtuu waan kaleessa nu mudate irraa kan maddaniidha. Siyaasi adeemsa. yoo adeemsa isaa hin fixatiin, akkuma haftee kaansariiti. Boruu ka’uun isaa hin hafu. Har’a waan guddaa of harkaa qabna. Waan of miinee turre irraa baranneerra. Lola booda araaratu jira. Dhiphuu boodas, aara galfiitu jira. ……. Inni guddaan waan nama mudate irraa barachuudha. Qabsoo Oromoo kana keessatti hirmaatanii qoda ofii gumaachuun, miseensummaa qofaan hin ibsamu. Hundumtu miseensa ta’ee hin danda’amu. Miseensa Oromoo ta’uun qofti ga’aadha. Kan ofitti amanu yoo jiraateef. Har’a waan hundumtu waan nu harkaa facaatee nutti fakkaattu, boruu gara tokkotti luucca’uun haqa. waan guddaa of harkaa qabna. Sabni keenya nu dursee deemeera. Kun injifannodha. Yoo xiqqaate qabsoon kun waggoota 50 itti aananiif waan dhaabbatu miti. Kun ammo warra kaleessaaf gammachuu tokkodha.

Akka dhunfaattis, akka walottis gumaacha haa goonu. Hiriira ba’uun miseensummaa kan nama gaafata? warra qabeenyaa keenya saamuuf jecha nu miidhaa jiran irratti Biyya alaatti hiriira gaggeessuuf miseensummaa kam nu gaafata? hundumtu bakka jiru haa carraaqu. wanni dagachuu hin qabne, diinoonni keenya siyaasa isaanii fixataniiru. har’a humnaan jiran. Nuutii garuu siyaasi keenya lafa qabatee ka’uuf deema. kun abdii nuuf hin ta’uu. waan har’aa kanaan hin rifatiinaa. dukkana barii jalaa ba’uuf, waan guyyu irra deemaa oollee yaadachuun tarkaanfii keenya jalqabaa haa ta’u. guyyaa ilaallachaa kan hin deemne ammo dukkana keessa deemu dhiisuun isaa yoo xiqqaate nama gufachiisuu waan hanqisuuf adabatee taa’uu isaa dansaa akka ta’e hubachuu qaba.

Dukkana barii jalaa dabartu obsuu dadhabanii, Eenyummaa fi maalummaa of dabarsanii kennuun salphina. Mana kaleessa itti baqatan, har’a jigsuuf yaaluun, Nama Ummata dursuuf manaa ba’e irraa kan eegamu miti. Dhuggannaa halgaa irra, kaballaa firaa wayya.yoo keessi ofii durumaanu halgaa hin ta’iin.

* Y.G. (2005): Burqaa430@gmail.com

IOYA’s Oromo Youth Summit @ Augsburg College in Minneapolis on June 29, 2013

Viewing all 3148 articles
Browse latest View live